Шэнээр hалбарhан «Ургы»

Х\дёё  нютагуудаар клубууд соелой, гэгээр\\лгын гуламта болоно. С\лёё сагтаа  х\н зон эндэ ерэжэ, сэдьхэлээ баярлуулха, хоорондоо харилсаха аргатай бшуу. Нэгэ hонирхолтой х\н\\д дуунуудаа дуулалдажа, аман зохеолойнгоо абдарые уудалан, зугаа наада гаргадаг.

1981 ондо Эхирэд-Булагадай аймагай Гахан нютагта эгээл иимэ зон сугларжа, «Ургы» нэрэтэй буряад фольклорно ансамбль бии болгоhон т\\хэтэй. Тэрэнэй эхи табигшадай дунда нютагай эдэбхитэйш\\л Наталья Ханхараевна Мангутова, Валентина Васильевна Танхаева, Ульяна Петровна Ханхаева, Елизавета Петровна Бунаева, Клара Петровна Шуханова гэгшэд байhан.

1992 ондо тус коллектив арадай нэрэ зэргэдэ х\ртэhэн юм. Нютагайнгаа эртэ урданhаа эхитэй еохорой дуунууд, еhо гуримуудаа hэргээжэ, Эрх\\ можын, Буряад Уласай тайзанууд дээрэ харуулhан байдаг.

М\нёё хэдэн жэлн\\д \нгэржэ, «Ургы» ансамбль дахяад hэргээгдэбэ. Недондо жэл аймаг соогоо мэдээжэ соелой ажаябуулагша  Цыцыгма Анхеева ансамблиие х\тэлбэрилбэ. Богони болзорто ехэ ажал х\дэлмэри ябуулагдажа, ансамбль хэдэн хэмжээ ябуулгануудта хабаадажа, аймагай «Буряад х\нэй нэгэ \дэр» м\рысёёндэ 2-дохи hуури «Торхойн мяха» гэhэн еhо гуримаар эзэлээ. Урдандаа буряадууд айлаа дуудажа, можо сэмгэеэ шанажа, ехэ hайндэр хэдэг байгаа .

М\н шог егто «Энеэлдэе» м\рысёёндэ хоер сценкэн\\дые табяа.

«Бохрооб \дэр» гэhэн еhо гурим онлайн т\хэлёёр харуулhан юм.

«Баатар. Дангина» конкурсто д\рбэн хабаадагшадые бэлдээ. Анастасия Далбыкова «Эдир Дангина» аймагай м\рысёёндэ гурбадахи призер, «Х\\хэн х\б\\н» номинацида Роман Шулаев 2-дохи hуури аймагта, тойрогто эзэлээ. Эндэ х\\гэдэй гэртэхид аргаг\й оролодолго гаргажа, туhаяа \з\\лээ. Буряад хэлэнэй багша Аграфена Викторовна Шуханова, уран hайханай х\тэлбэрилэгшэ Виктория Александровна Данчинова гэгшэд ёёhэдынгёё хубита оруулаа гээд тэмдэглэлтэй. Тиихэдэ «Сагаан hарын еохор» м\рысёёндэ хабаадаhан байна. Эндэ ансамблиин аха захатан, буряад заншалые мэдэгшэ Нина Гомбоевна Бадеева еохорой элдэб з\йлн\\дые hэргээлгэдэ туhалсаа..

Арадайнгаа хуушан наадануудые hэргээнэбди. Геннадий Дмитриевич Анхеев тэрээниие х\тэлбэрилнэ. «Харгана» гэhэн  соелой нэгэдэлэй аша туhаар ансамбль гуталнуудые абаа. 2014 ондо хубсаhанууд оегдоо. М\нёё х\\гэдэй коллективтэ хубсаhан оегдоно.

Нютагай засагай х\тэлбэрилэгшэ Владимир Бардаханов  энэ талаар ехэ дэмжэлтэ, туhа  х\ргэдэг.

«Торхойн мяха»

Хэр урда сагhаа малша буряад зон айлшанаа угтаха, х\ндэлхэ ехэ hайхан заншалтай байгаа. Олон айлшадтаа, худа урагуудтаа шарууhа гаргадаг. Шарууhан гээшэмнай хони алажа, бултанда нэрэтэ мяхан табаг табидаг. Адуу малаа алахадаа, адаhанаа х\реэ, хорео соо шуhа адхаха еhо \гы, х\рээн эжэн айгаад тэргэлжэ болохо.

Нэгэ хониной мяхан табагай т\р\\ мяханай тоогоор 11 табаг болодог. Табагай т\р\\ мяхан гэхэдэ: тёёлэй, \бс\\н,  хоер дала, хоер адхаал сэмгэн, хоер можо сэмгэн, хоер h\\жэ, хотын шуhан болодог. Тиихэдэ б\хы хабhан, ханшар, х\з\\нэй, нюрганай болон хара мяхан, гэдэhэ дотор табаг б\хэндэ хубаагдана. Нэгэ хониной мяхаар 45-50 айлшадые угтажа х\ндэлдэг. Yншэн хабhа, амаргали, далын м\гёёрhэ, хоер харти сэмгэ, хоер шаата сэмгэ айлшадта табидагг\йбди. Шаата сэмгэн ёёбэйн сэмгэн болодог, шагайень таhалжа абаад, \хиб\\нэй нэрэ обогынь, т\рэhэн \дэрыень, жэлыень бэшээд ёёбэйдёё \лгэжэ орхидог. Газааhаа ороhoн х\н\\д тэрэ шагайнуудынь хараад, хэды \хиб\\тэйень мэдэдэг. Мяхаа т\йлахадаа (эбдэхэдээ),  h\хёёр сабшадагг\й, \е \еэрэнь hалгааха еhотой, яhыень хухалха гээшэ ехэ сээр гэдэг байгаа. Хонинойнгоо толгойhоо \ргыень хэлэтэйнь заалажа hалгаагаад, нооhыень хуухалжа, тон сэбэрээр угаагаад, арhанайнь \лтэрсэнь шанажа бусалгадаг. Тиихэдэмнай тёёлэй бэлэн болоно, табаг болгон табихадаа ганса тёёлэй табидагг\й, хажуу тээг\\рынь хабhа, хэлэн    хоерые табиха. Тёёлэйгёё барихын урда нара з\б хурылжа эрьюулээд, нюдэнhёён шэмхэ мяха эжэн (отолон) абадаг, нюдэнтнай хурса байг гэжэ, шанаанhаань хурса  ш\дэтэй, шанга шанаатай байхын тула, хэлэнhээнь х\\р амандаа бэрхэ байхаар гэжэ манай элинсэг хулинсагууд хэлэдэг байгаа. Тёёлэй асаржа х\ндэлhэн х\н   \реэлээ хэлэжэ, тёёлэйн дуу  \бгэн т\р\\дэ зорюулдаг. Хушуугаарынь айлшан тээшэ харуулжа бариха.Тёёлэй  т\р\\ сэнтэй бэhэтэй х\ндэ табидаг.

Намжилма Цыденова