Щаповтан – сибириин хуушанай фамили болоно. Хаашагай аймагта б\хы hуурин Щапово гэжэ нэрлэгдэнэ. Эрх\\гэй областиин Хуули зохеодог Суглаанай депутат, х\дёё ажахын «АгроБайкал» предприяти тогтоогоод, м\нёё х\тэлбэрилжэ ябадаг Михаил Викторович Щаповай удха узуурынь хаашагhаа гарана. Ходорhон зуун жэлдэ Михаил Щаповай гэр б\лэ Эрх\\ шадарай Радищево газарта н\\жэ ерэhэн байгаа.

– Михаил Викторович, гэр б\лын  тоонто  нютаг юугээр хадуугдана бэ?

– Минии \бгэн баабайн, Михаил Дмитриевич Щаповай гэр Кирпичнэ \йлсэдэ байрладаг. Минии эсэгэ Виктор Михайлович Щапов тэндэ т\рэhэн. Ушаковко м\рэн дээрэ Сибириин б\хы флот, Охотско порт, Усть-Камчатск, Ород Америкэ хангадаг Эрх\\гэй адмиралтейство байрладаг  байгаа.  Хажуугаарнь Сибириин т\\хэшэн Афанасий Прокопьевич Щаповай нэрэмжэтэ \йлсэ гарана.

Yбгэн эсэгымни \йлсэ Эрх\\ шадарай Рабочее, Ленскэ хада – хуушанай \бhэ сабшалгын газар ха юм.  Минии гурбадахи класста hуража байхадам, Синюшина хада дээрэ 2-дохи т\мэр харгын \йлсёёр шэнэ квартира гэр б\лэдэмнай \гтэhэн байгаа.  Тиибэ яабашье Радищево эгээ дуратай газарни гээд hанаандам хадуугдаа бэлэй.

Минии \бгэн баабай Михаил Дмитриевич Щапов ехэ шанга \зэл бодолтой ябаhан.  Наhан соогоо  жолоошоноор х\дэлёё, олон жэлдэ геологоразведкэдэ х\дэлёё, ой тайга, хада хабсагай ехэ хараhан, \зэhэн х\н. «Ажалай габьяагай т\лёё» медаляар шагнагдаhан. Заримдаа  иишэ тиишэ ошоходоо ашанараа хажуудаа абадаг байhан. Yбгэн баабаймни Ангара шадарай баялигуудые намда hайса харуулhан: ойро тойрон байгаалитай болон   сэсэн   ба   х\дэлмэришэ   х\н\\дээр  танилсуулаа hэн даа.

– Гэр б\лэ х\нэй hанал бодолдо hайн н\лёё \гэдэг. Гэр б\лын еhо заншалнууд Танай наhанда хайшан гээд н\лёё \з\\лээб?

– Би юрын совет гэр б\лэдэ ехэ болооб. Минии эсэгэ отставкада гаратараа 25 жэлдэ СССР-эй КГБ-дэ, h\\лээрнь РФ-циин ФСБ-дэ албалаа. Эсэгымни х\дэлмэри ехэ шухала ба hонирхолтой гээд тоологшо hэм. Эхэмни радиотехническэ заводто х\дэлмэришэнёёр х\дэлёё. Заримдаа т\ргэн д\\ргэхэ х\дэлмэриеэ гэртээ абаад ерэхэдэнь, эгэшэтэеэ эхэдээ туhаяа х\ргэдэг байhанбди.Хубилалтын \едэ заводой hалашахада, эхэмни бухгалтерта hураhан байгаа. Гансал \нэн сэхэ ажалаар садхалан ябахаш гээд багаhаан hайн мэдэнэб. *ургуулида hуража байха \едёё хажуугаарнь м\нгэ оложо туршааб – овощ хадагалха хайрсагуудые заhабарилдаг, элдэб амhартануудые ашаалдаг байhанби.

МГУК Эрх\\гэй филиалда hуража гараhаар, х\дэлмэри олохонь бэрхэтэй байба. 1998 он байгаа, дефолт. Гэр б\лэеэ тэжээхэ хэрэгтэй, тиигэжэ уласхоорондын эдеэ хоолой компанида худалдаа наймаанай т\лёёлэгшёёр х\дэлжэ захалааб. Эдеэ хоолой талада нёёсэhэн д\й д\ршэлни арбан гурбан жэлэй h\\лээр х\дёё ажахын предприятида хэрэгтэй болобо.

– Холын 1998 онhоо хойшо 211 ондо х\дёё ажахын  «АгроБайкал» предприяти байгуултар бага бэшэ жэлн\\д ходороо ха юм. Тэрэ жэлн\\д хайшан гээд ходороо бэ?

– 1999 ондо наhанайм хуби заяан эрид хубилшоо бэлэй. Г\рэнэй аюулг\й байдалай х\дэлмэрилэгшэдые бэлдэдэг Новосибирскын институдта hуража, Эрх\\гэй ФСБ-дэ х\дэлжэ захалааб. Экономическа мэргэжэлэй ашаар олониитын байдалда шухала шэглэлээр – экономическа гэмтэ ба эдилгэ абаха ябадалтай тэмсэхэ талаар х\дэлёёб. ФСБ-эйн директорн\\д Патрушевэй болон  Бортниковой   шагналнуудта  х\ртёёб, 2010 ондо подполковнигой зэргээр албаяа д\\ргээ hэм. Хахад жэлдэ Чечняда албалааб.

– Тэрэ д\й д\ршэлтнай h\\лээр хэрэглэгдээ г\?

– Экономическа болон социальна \зэгдэлн\\дые анхаралтайгаар бодожо \зэхэ,  ушарнуудай т\р\\шын  шалтагуудые ойлгожо абаха шадал минии х\дэлмэриин hалгаашаг\й хуби боложо \гэhэн юм. Энэ дадал албаяа д\\ргэhэнэй h\\лээршье туhатай байhан. Жэшээлэн тэмдэглэбэл, хитадай бага \йлэдбэриин эзэдэй ой модоной hалбарида ороходо бодото баримтануудые сэгнэжэ, жэл б\ри хитадай бизнесhээ хэды миллиард бюджедэй м\нгэн гээгдэнэб гэжэ ойлгоhонби. 2000 онhоо ойн модо хулуужа захалаа бэлэй. Ой модоной hалбарида хитадай тала нэгэ бэшэ жэлдэ \ндэhэеэ оруулжа захалаа.

Ой модоной бизнесэй ехэнхи хубинь м\нёёшье хитадай \йлэдбэриин эзэдэй хиналтада байна. Тэдэнэр жэл соо россиин хуулиин хажуугаар 20 процент шахуу модо абаашана. Тэрэ тоодо   хуурмаг документн\\дээр. Хуулида  таарууг\йгёёр модо отолходоо Хитадай мигрантнууд нютагай х\н\\дые элс\\лнэ.  Харин манайхид х\дэлмэриг\йhёё ямаршье аргаар м\нгэ олохын тула з\бшэлдэнэ бшуу.  Теэд хэhээлтэдэ баhашье манайхид ороно, харин хариин эмхидхэгшэд болон «хара» схемэн\\дэй хабаадагшад тала тээ \лэшэдэг.

Хэрэг дээрэ энэниие хорихын тула, хуулияа шангадхаха хэрэгтэй.

2013 ондо би Эрх\\гэй областиин Хуули зохеодог Суглаанай депутадаар hунгагдаhан байгааб. Тиигэжэ ой модоной эрьесэ шанга хиналтада абажа, хуулида харшаар отологдоhон модо Хитадта эльгээхэг\йгёёр хуули сахигшадта туhа \з\\лхээр, Эрх\\гэй областиин ойдо «х\ршэ» хитадай зоной х\дэлхэг\йн тула документн\\дэй пакет зохеожо, областной правительстводо оруулhанби.

Отставкада гараhаар, ИГУ юридическэ факультет д\\ргээб. Нэгэ зэргэ х\дёё ажахын предприяти, «АгроБайкал» ООО  эмхидхэhэнби.  Энэ  предприяти Эрх\\гэй райондо 4500 гектар газар элд\\рилнэ. 2015 ондо х\рэнгэ таридаг ажахы гээд сертификат абаhан байгаабди. Х\дэлмэриин хоердохи шэглэл гэбэл, шанар hайтай тэжээл, \бhэ бэлдэлгэ болоно. Область дотор  тэжээлэй талаар бэрхэшээлн\\д \зэгдэнэ гээд таанар мэдэнэ ха юмта. Харин х\сэд тэжээлг\йгёёр мал ажалшье ба шубуу \дхэлгэшье hалбаран х\гжэхэг\й. Росси г\рэндэ  политикын талаар оролдолго гаргааг\й hаа, ажаhуугшадые  социальна талаhаа дэмжэхэ аргаг\й ха юм. Би хотын ба районуудай ажаhуугшадаар хододоо уулзажа, хёёрэлдэжэ байдагби. Социальна талада м\нгэн хододоо дутамаг байдаг. Энэ байдал ганса федеральна хэмжээнэй хуулиин еhоор хубилгажа боломоор. Тулюур байдалтай тэмсэхэ, эл\\рые хамгаалга х\гжёёхэ, пенсионерн\\дтэ болон «дайнай \хиб\\дтэ» туhа х\ргэхэ асуудалнуудта шэгл\\лэгдэhэн  хуулита \\схэлн\\дые х\н\\д hайшаажа дэмжэхэ гээд би найданаб.