Басаган х\нэй заяан харида гэдэг hэн. Х\н т\рэлтэнэй басаган \ритэй гэр б\лын гол \\ргэ \хин \риеэ hайн хадамда \гэжэ, т\бхин\\лхэ гээшэ. Басаган хариин эд гээд ород арадай \гэ бии. Басагаяа алишье талаhаа урагшатайгаар хадамда \гэжэ, олзо олохошье гэжэ обтодог зон байгаа. Басаганайнгаа т\лёё калым – энжэ \гэхэ гээд баhал бии. Басага х\б\\гээ ниил\\лжэ, олзо оршошье нэгэд\\лхэ, элбэгж\\лхэ гэhэн еhо заншалшье зарим арадуудта байгаа ха юм.

Буурал сагаан холо сагhаа буряад зон эхэ, эхэнэр х\ниие \ндэр дээрэ \ргэжэ, \льгэр туужа соошье шэн зоригыень буруушаанг\йгёёр, сэсэн ухаатай, уран наринаар, дайшалхы хани н\хэр болон найдамтайгаар бэшэдэг байhан ха юм.

Т\рын т\р\\шын забhарта басаганай унтари (оро) заhалган, бараа хуряалган эмхидхэгдэдэг. Тобшолон энэ \йлэ тайлбарилбал иимэ: басагата болон х\б\\тэ худагынар hунгагдамал б\лэ эхэнэрн\\дээр шэнэ б\лын гэртэ орожо, шэрээ заhалга эхилдэг. Эдэнэй ороhоор шэнэ б\лын гэртэ бурхандань зула бадараагдаад, гал гуламтадань гал аhаагдадаг. Харин hунгагда- hан эхэнэрн\\дтэ хэд хабаатайб гэхэдэ: х\б\\тэ басагата талаhаа \ри бэеэр олон, элдэб ажабайдалай шалтагаануудта дайрагдааг\й эхэнэрн\\д. Яажа унтари заhадаг бэ гэхэдэ, жэшээлхэдэ басаганай шэрдэг дэбдиhэнэй удаа, дээрэнь х\б\\нэйхи дэлгээгдэнэ, басаганай х\нжэл дээрэ х\б\\нэйхи, харин хушалтань баhал энэ хэбээрээ хушагдана.

Т\рэ найрай еhо гурим хэр угhаа байhан ха юм даа. Манhаа уридшье байгаа, h\\лдэшье байха. Бидэ тэрэниие \гы хэжэ шадахаг\йбди, харин м\нёё \еын т\хэлэй болгомоор ха юм. Арадайнгаа еhо заншал дээрэ \ндэhэлжэ, м\нёё \еын эрилтэн\\дтэ тааруу з\йлн\\дые оруулдаг болоhон.

Намарай саг – т\рэ нааданай хаhа гэдэг. Ургасаяа хуряажа, тухаяа абажа, зон найр наадануудта бэлдэлгэ захалха заншалтай юм.

Усть-Ордын \ндэhэтэ арадай уран олзоборилгын т\бэй мастернууд т\рэ хуримай еhо гуримуудые мартадагг\й, жэлэй ябасада эндэ тэрээндэ хамаатай б\тээлн\\д байдаг. Жэшээлхэдэ, бэриин ханза (абдар). Урданай томо, элдэб \нгэтэй бэшэ, тон м\нёё \еын интерьертэ таарама ханза. Урданайхяар дархалбал, м\нёё \еын гэртэ багтахаг\й, ехэ hуури эзэлхэ, харин шэнээр, иимэ т\хэлёёр гэрэй бараа б\тээхэдэ, залуу б\лэн\\д hонирхоно. Х\сын Эбэр угалзаар шэмэглэгдэhэн гое ханза соо бэриин унтариин дэбисхэр (постель) хэгдэнэ. Торгоор оеhон шэрээн хушалтые т\бэй мастернууд буряад угалзануудые хэрэглэн оено.

Бэриин заhал hайнаар, баян бардамаар бэлдэхэдэ, залуу айлай саашанхи байдал бата бэхи, сэбэр арюун байха, залуу бэришье ёёрёё ажабайдалаа hайнаар зохеожо, гал гуламтаяа сахиха болоно.

Намжилма Цыденова бэлдэбэ