*ажаалгын жэшээ

Гэртээ т\рэлхи буряад хэлэн дээрэ хёёрэлдэхэ гэжэ Бороновуудай ехэ гэр б\лэдэ шухала д\рим болоно. Эжынь Эльвира Дашинимаевна ба гэр б\лын эзэн Дмитрий Александрович х\\гэдтээ т\рэл хэлэндээ дура татуулхаяа оролдодог, еhо заншалнуудта, гуримда hургадаг. Энэ гэр б\лын жэшээ дээрэ т\рэл хэлэн эхын h\нтэй ороhон гэжэ хэлэхээр.

Эльвира Дашинимаевнатай уулзаха б\ри  «Сайн байна»  гэжэ мэндэшэлхэдэнь, шагнахада  аятай. Х\\гэдэй сэсэрлиг соо маанадай богонихон \глёёнэй ба \дэшын уулзалгануудта буряад хэлэн дээрэ \гёёр андалдаан удаахан сагта байгаа. Т\р\\шын уулзалгаhаа ёёрын х\\гэдёёрёё буряадаар хёёрэлдэhэниинь минии анхарал хандуулаа. Арсалан ба Ай-Мэргэн х\б\\д Усть-Орда тосхоной «Туяна» гэhэн х\\гэдэй сэсэрлигэй х\м\\ж\\лэгдэгшэд болоно. Будна басагаханиинь яаhан гоехоноор буряад хэлэн дээрэ жэргэнэ гээшэб (Будна нэрэнь ород хэлэн дээрэ перепелка болоно). Басагаяа эжы абаниинь х\гшэн эжынгээ нэрээр нэрлэhэн. Бага басаганиинь сэсэрлигтэ \шёё ябадагг\йшье hаа, \глёё б\хэндэ аханараа \дэшэдэг.

Ехэ Ай-Мэргэн х\б\\ниинь сэсэрлигэйнгээ н\хэд\\дтээ буряадай Шагай нааданда hургадаг. Нэгэ хэды болоод х\б\\н шагай группэдээ асараад, hонирхоhон х\б\\д басагадые тойруулан суглуулдаг.

Шагайнууд Эльвира Дашинимаевнагай эсэгын угай зёёритэй ерэhэн. Тэрээндэ шагай наадан ганса наадан бэшэ, харин балшар наhанай нангин дурасхал болоно. Удаан сагhаа шарлаhан шагайнуудые х\б\\хэнэй нугархай хурганууд шадамараар шэлэнэ. Энэ нааданда эдээндэ боломоор наадагшадай \гы байhаниинь ехэ халагламаар. Бороновуудай ашаар х\б\\д басагадууд hаял энэ урданай буряад наадантай танилсаа.

– М\нёё сагта х\\гэдые т\рэл хэлэндэ hургахань тиимэшье бэлэн бэшэ. Т\рэл хэлэн эхын h\нтэй дамжан орохо гэжэ м\нёё сагта ойлгомжо бии. Манай гэр б\лэдэ тиигээд лэ  эхилhэн. Х\\гэдэй сэсэрлигтэ ябажа  эхилээд\йдэ. *аяын сагта Ай-Мэргэнhээ ниитэдэ буряадаар хёёрэлдэхэ дураг\йень ходо дууладаг болооб. Комплекс ба ехэ асуудал бии болоо – «Намайе хэншье ойлгодогг\й, намhаа бэшэ хэншье буряадаар дуугардагг\й хадань юундэ буряадаар хёёрэлдэхэ хэрэгтэйб?» Т\рэл хэлэндээ дуран эхын h\нтэй дамжан ороhон гэжэ мэдээн з\б бэшэ болоно. Yндыжэ байhан \еынхидэй т\рэл хэлэеэ мэдэхын тула социальна дайдада эрид хубилалта болохо еhотой, – гэжэ олон х\\гэдэй эжы хэлэнэ.

Сугтаа байhан т\р\\шын жэлн\\дтэ яряанай хэлэнэй илгааhаа боложо, заримдаа бэе бэеэ ойлгодогг\й байhан. Н\хэрынь Эхирэд-Булагадай аймагай нютаг хэлэн дээрэ хёёрэлдэдэг, hамга- ниинь Буряад республикын, нютаг хэлэниинь литературна хэлэндэ д\тэрхы болоно. Энэ бэрхэшээлhээ боложо, \бгэ hамган хоер б\ри hонирхолтойгоор нютаг хэлэн\\дээ \зэжэ эхилээ. Энэ hонирхол Эльвирые ондоо нютагуудай   эжынэрн\\дтэй танилсуулаа. М\нёё сагта энэ интернедэй  ресурсн\\дэй hайгаар олон арганууд байна. Вайбер месенджер соо 3-4 жэлэй саана «Эхэ хэлэн» гэhэн адли бодолгонуудтай эхэнэрн\\дэй б\лгэм бии болоо. Эндэ манай ороной элдэб газарhаа эхэнэрн\\д оронхой – Москва, Санкт-Петербург, Улаан-Yдэ, Эрх\\ ба Усть-Ордаhаа. Яажа х\\гэдёё т\рэл хэлэндээ hургахаб гэжэ элдэб аргануудые сугтаа hанадаг болоо. Толи ба гое зурагуудтай карточкануудые бэлэдхээ. Аха х\\ гэдтёё гэр соогуураа б\хы юумэн\\д дээрэ нэрэн\\дынь буряадаар бэшээд табидаг. Ходо байдалай хэлэлгэ соо хэрэглэгдэдэг богонихон мэд\\лэлн\\дэй ба холбоо \гэн\\дэй аудио-словарь гаргаhан. Эжын\\д ёёhэд дундаа «Ойлгожошье hаа, hураха!» гэжэ хэлсэдэг.

Иимэ х\н\\дые харахадаа, манай т\рэл буряад хэлэн \гы болохог\й, теэд hаяын сагта \ндыжэ байhан \еынхидэй дунда  ажабайдалдань шухала ба hалгаашаг\й хуби болохо гэжэ  \нэн з\рхэнэй этигэл  бии болоно.

Сильвия Алхансаева