Февралиин 21-дэ – Т\рэлхи хэлэнэй уласхоорондын \дэр тэмдэглэгдэдэг юм.

Нагалагай гулваа Герман Емнуев

Алтан дэлхэй дээрэ хомороор хэрэглэгдэдэг болоhон, \гы болохо туйлдаа х\рэhэн хэлэн\\дые абарха зорилготойгоор ЮНЕСКО 2000 ондо иимэ \дэр байгуулhан юм. Буряад хэлэн м\н лэ хосоржо байhан хэлэн\\дэй тоодо ороно. Эхэ хэлэнэйнгээ м\нёё \еын байдал, х\гжэхэ саашанхи хараа шэглэлн\\д олоной hанаа зобооно.

Усть-Ордын округой захиргаан м\н лэ энэ асуудалда ехэ анхарал табина. Тойрогто буряад хэлэ сахиха, х\гжёёхэ талаар зорюута программанууд абтагдажа, олон янзын хэмжээ ябуулганууд \нгэргэгдэдэг. З\гёёр буряад хэлэнэй байдал hууриhаа х\дэлнэг\й, т\рэл хэлэеэ шудалха hургуулинууд, hурагшад \сёёрнэ. Иимэ байдалые ямар аргаар тэгшэлхэб гэhэн асуудалые хамтынгаа х\сёёр шиидхэхэ зорилготойгоор округой х\тэлбэрилэгшэ Анатолий Прокопьевой дурадхалаар, аймагууд б\хэндэ х\дэлмэриин з\блёён\\д \нгэрхэ юм.

Баяндай тосхондо Уласхоорондын т\рэл хэлэнэй \дэртэ т\р\\шын з\блёён эмхидхэгдэбэ. Тэрэнэй х\дэлмэридэ Эрх\\гэй областиин Губернаторай орлогшо – округой захиргаанай х\тэлбэрилэгшэ Анатолий Прокопьев, Эрх\\гэй областиин гэгээрэлэй министерствын таhагай дарга Виктория Фирсова, округой толгойлогшын орлогшо Андрей Дмитриев, \ндэhэн хэлэнэй таhанай дарга Вениамин Хингеев, Эрх\\гэй гэгээрэлэй х\гжэлтын институдай кафедрые даагша Арюна Дармаева, Баяндайн аймагай эрдэм hуралсалай управлениин, соелой болон спортын таhагуудай т\лёёлэгшэд, х\дёёгэй захиргаануудай гулваанар, буряад хэлэнэй багшанар хабаадаба.

З\блёёнэй эхиндэ тойрогой х\тэлбэрилэгшэ буряад хэлэнэй шиидхэгдээг\й асуудалнуудта ехэ анхарал табижа, ямар аргаар х\гжёёхэ тухай hанал бодолнуудтаяа сугларагшадые хубаалдахыень уряалба.

Баяндайн аймагай эрдэм hуралсалай управлениин даргын орлогшо Оксана Миронова буряад хэлэнэй байдал тухай мэдээсэл хэбэ. Аймагта 14 дунда hургуулинуудай дундаhаа 6-дань буряад хэлэн \зэгдэнэ. Тиихэдэ зургаан х\\гэдэй сэсэрлиг\\дтэ т\рэл хэлэн заагдана. Yрэ д\нг\\дтэй х\дэлжэ байhан багшанар олон. Загатын, Хатар-Хадайн hургуулинуудай буряад хэлэнэй кабинед\\д тойрогой конкурсын эрхим кабинедэй илагшад болоно. Баяндай аймагай \хиб\\д буряад хэлэнэй элдэб конкурснуудта, олимпиадануудта амжалтатайгаар хабаададаг.

З\гёёр т\рэлхи хэлэнэй шиидхэгдээг\й асуудалнууд байhаар зандаа юм. Эрдэм hуралсалай эмхин\\дэй табан \дэрэй журамда ороходо, буряад хэлэнэй часнууд хороогдоно. Шэнэ учебниг\\д, методическа пособинууд, х\\гэдэй сэсэрлиг\\дтэ презентационно хэрэгсэлн\\д \гы.

Энэ жэлдэ аймагай гэгээрэлэй урда буряад хэлэ сахилгаар шухала зорилгонууд табигдана. Т\рэл хэлэеэ \зэхэ дуратайшуулда амаралтын hургуули, ажаhуугшадай дунда флешмоб эмхидхэлгэ, аймагай сониндо буряад хэлэнэй булан илгаха г.м. болоно.

*огоотын дунда hургуулиин буряад хэлэнэй багша Валентина Танганова, Загатын х\\гэдэй сэсэрлигэй багша Эльвира Федорова гэгшэд х\\гэдтэ т\рэл хэлэ заалгын д\й д\ршэлhёё хёёрэжэ \гэбэ.

Бёё шажанай нэгэдэлэй т\р\\лэгшэ Борис Хунгеев буряад хэлэеэ заатаг\й мэдэхэ еhотойбди, т\рэл хэлэнэй хэшээлн\\дые хороохо тон буруу гээд хэлэбэ.

З\блёёнэй хабаадагшад литературна г\, али нютаг хэлэн дээрэ hургааха тухай тоосолдоhон байна.

Тойрогой х\тэлбэрилэгшэ Анатолий Прокопьевой тэмдэглэhээр, хэлэн нэгэн байха еhотой, б\хы нютаг хэлэн дээрэ учебниг\\дые хэблэхэ арга \гы, хэлэеэ мэдэхэ х\н алишье диалектн\\дые ойлгохо болоно. Х\\гэдэй сэсэрлигhээ, гэр б\лэhёё буряад хэлэ зааха хэрэгтэй. М\нёё «Аист» телеканалые округ дотор тарааха, тэндэ т\рэл хэлэнэй проектн\\дые нэбтэр\\лхээр т\сэблэгдэнэ.

Энэ з\блёёнэй д\нгёёр Ользон, Люры, аймагай т\бэй hургуулида, х\\гэдэй сэсэрлиг\\дтэ шэнэ hуралсалай жэлhээ буряад хэлэнэй хэшээлн\\дые оруулха шиидхэбэри абтагдаба.

Буряад хэлэнэй асуудалаар з\блёён\\д тойрогой бусад аймагуудаар \нгэргэгдэжэ, тэдэнэй д\нгёёр округой хэрэг\\дээр Соведтэ дурадхалнууд оруулагдаха юм.

Оршон сагай байдалаар харахада, буряад хэлэн ореохон байдалда орожо, илангаяа багашуулай, залуу х\б\\д басагадай дунда хэрэглэгдэхэеэ болижо, мартагдажа байна.

– Минии hанахада, \хиб\\дые х\м\\ж\\лгэ, м\н т\рэл арадайнгаа еhо заншал, гуримуудые, буряад хэлэеэ мэдэлгэ гэхэ мэтэ, нэн т\р\\н, гэртэхинhээл дулдыдадаг бшуу. Аба эжынэр \хиб\\дтэеэ балшар багаhаань ходо буряадаар хёёрэлдэжэ, т\рэл хэлэн дээрээ номуудые, газетэ уншуулжа, бэш\\лжэ, даабаринуудые д\\рг\\лжэ байгаа hаань, эхэ хэлэндээ эрхим hайнаар эльгэлхэ hэн. Энээндэ ехэ саг хэрэгтэй бэшэ, ажалай h\\лээр 1 часайшье hаа туршада буряад хэлэеэ \хиб\\дтэеэ \зёё hаань, ямар ехэ н\лёётэй байха hэн бэ, – гэжэ Хэрмэ нютагай буряад хэлэнэй багша Любовь Петухова маанарта hанал бодолнуудтаяа хубаалдаба.

Намжилма Цыденова

Авторай фото-зураг