Сагай хурдын эрьесэ тогтууриг\й ябажал байдаг. 1941-1945 онуудай Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай h\рёётэ жэлн\\д   \дэрhёё \дэртэ, жэлhээ жэлдэ бидэнhээ  холодон т\\хэдэ ороно. 1941 оной июниин 22-то фашис Германи манай гурэндэ гэнтын дайгаар добтолжо амгалан байдал д\\рэбэ. Дайнай т\р\\шын  \дэрhёё эхилжэ Эсэгэ ороноо,   т\рэhэн дайдаяа, гал гуламтаяа хамгаалхаяа нютагаймнай х\дэлмэришэ х\дэр шамбай урдаа хараха эрэш\\лнай  сэрэгэй албанда мордожо эхилээ. Нютагтаа \лэhэн \бгэд, х\гшэд, залуу бэреэд, басагад, наhаяа г\йсёёг\й г\лмэр залуу \хиб\\д дайнда мордоhон х\б\\дэйнгээ хэжэ байhан  ажалыень бэе дээрээ халан абажа, «Б\хы х\сэеэ Илалтын т\лёё!» гэhэн уряа доро \дэр h\ниие илганг\й, буугай hомонhоо бэшэ  бэрхэшээлн\\дые бултыень дабажа, хамтынгаа ажалда х\дэлжэ гараал даа.

Усть-Ордын МТС-тэ дайнай т\р\\шын жэлдэ 113 эхэнэрн\\д, Баяндайда 97 басагадууд прицепщиг\\д болоhон байна. Боохоной аймагта трактор, комбайнуудай жолоодо д\рбэн зуун басагад hуугаа. Тойрогой трактористнууд эршэмтэйгээр х\дэлэн, нормоео гурба – д\рбэ дахин \л\\ д\\ргээ. Иимэ жэшээн\\д дайнай жэлн\\дтэ олон байгаа.

Тойрогой журналистикын ветеран Федосья Владимировна Мезенцева дайнай \едэ арба наhатай \хиб\\н ябаа. Баяндайн аймагай Харагунай Чапаевай нэрэмжэтэ колхоздо \етэн н\хэдёёрёё ехэш\\лтэй адли х\дэлhэн. Тэрэ \е сагаа хуушанай сэдх\\лшэн эли тодоор hанадаг.

Дайнай \еын \хиб\д элдэб ажалда ябаа. Мореор газар хахалха, борнойлхо, жаткаар таряа хадаха,  таряанай боолтодо ябаха, молотилкын х\нгэн бэшэ ажалда х\дэлхэ. Opoohoeo ток дээрэ h\ни \дэрг\й хиидхэхэ, хатааха.  Забhарг\й веялкэ эрьюулжэ хиидхэхэ. Заримдаа hалхитай байхада гараараа х\нэгёёр хиидхэхэ. Сугларhан opoohoeo h\ни \дэрг\й  модон х\рзёёр эрьюулхэ, урбуулха, х\дэлёёг\й haa, opoohoн т\ргэн халажа буритахаяа hанадаг. Сэбэрлэhэн  opoohoeo  hайн  хатаажа г\рэндэ тушааха еhотой.

Гэрhээ 10 модо зайда полевой станда нажарай ааяма халуунда  \лэн хооhон  орооhо  хиидх\\лхэш, хээрэ полиин \бhэ ногоо зулгааха, эмэ хонидые hаажа, h\ень зёёхэй болгоожо, машинадаhан h\еэ  брынзэ  хэжэ,  г\рэндэ тушаадаг байгаа.

Федосья Владимировна тойрогой т\бэй шухала талмайда  Алдар солын аллейн дайнай \еын экспозицидэ ёёрынгёё  нютагаархидай дайнай h\\лшын жэлэй гэрэл-зураг обеорходоо, з\рхэ сэдьхэлээ  х\дэлгэжэ, эжэлэдг\й \нгэрhэн дайнай ара талын баатаршалгата он жэлн\\дээ hанаhан байна.

Энэ гэрэл зурагта Чапаевай нэрэмжэтэ колхозой ажалшад Саажи Магдажинова, кладовщик Анзай Алексеев, Хубагар Баглаева, Сафия Ибраева, Манифа Махметова, Маня Асалханова полевой станда х\дэлжэ байна.

Дайнай иимэ эрхэ байдалда СССР г\рэнэй б\хы х\дёё ажахын ажалшад бэеэ гамнанг\й \дэр h\ниг\й эршэтэй х\дэлжэ урдаа табиhан тусэбёё  \л\\лэн д\\ргэжэ, фронтдо дайсадтай тэмсэжэ ябаhан сэрэгшэдэй болон оронойнгоо арад зониие эдеэ хоолоор х\сэд хангажа шадаа. 

Намжилма Цыденова