ЭМЭЭЛ, ТЭРЭНЭЙ ХУБИНУУД БА ГОЕОЛТОНУУД.

СЕДЛО, НАЗВАНИЯ ЧАСТЕЙ И УКРАШЕНИЙ СЕДЛА

Эмээл – хазаар мори унахада тоходог хоер хабтаhа хоер б\\ргээр холбожо б\тээhэн, элдэб нэмэлтэ т\хеэрэлгэн\\дтэй ба гоеолтонуудтай хэрэгсэл (седло). Эмээл эхэнэрэй ба б\hэтэй х\нэй гэжэ илгардаг байhан юм.

Эхэнэрэй эмээл – хоер б\\ргынь хоорондо 50-яад сантиметр тухай зайтай, б\\ргэ, хабтаhан болон бэшэшье хубинуудынь тусхай гуримаар гоёогдоhон мориной зэмсэг (женское седло). Урдань айл б\хэн басагаяа ганса  з\\дхэлээр гоеохоhоо гадна, hайн морёор ба мориной тоногоор    гоеодог hэн.

Б\\ргэ – эмээлэй хабтаhануудые хоер таладань холбодог, дээшээ шобхогор модон (лука). Эмээлэй урда б\\ргэ сэхэ ёёдёё шобхойhон аад, хойто б\\ргэhээ \ндэр юм. Хойто б\\ргэнь набтаршаг аад, гэдэргээ налуу байдаг юм. Хатажа шалажаhан хуhан модоор б\\ргэ дархалжа, улаан шэрээр шэрдээд, урда-хойто талыень, м\н б\\ргэн\\дэй  дээдэ талыень зубшуулан мунгёёр гоеодог hэн. Энэ гоеолто дээрээ ш\рэ, юбуун гэхэ мэтые hуулгадаг бэлэй.

Хабтаhан – мориной нюрганай хоер талаарнь байхаар хараалагдаhан, дээдэ талаhаа хоер б\\ргээр холбогдоhон арбан сантиметр тухай \ргэнтэй хуhан хабтагайнууд (доски у седла). Хабтаhа м\н лэ улаан шэрээр шэрдээд, ганзагануудайнь    н\хэн\\дые   м\н   м\нгёёр гоеодог hэн.

Дэбhэ(н) – эмээлэй хабтаhанай дээдэ талаар хадагдадаг, хилэнгээр б\риhэн тэбхэрхэн аад, доодо таладаа \ргэн болоhон hэеы дээрэ гурбан \нгын буд захаарнь оеод, дээрэнь, м\н дундань сэсэг шэнгеэр юбуу хадажа гоеоhон хуби (чепрак, покрышка под седлом). Эрэ х\нэй эмээлэй дэбhэн булгайраар хэгдэжэ, хоер зурууд м\нгэн    тоборюулгануудтай ба тэрэнэй   хоорондуурнь hуулгаhан м\нгэн табуудтай, м\н дундань hуулгагдаhан томо т\хэреэн м\нгэн табтай hэн.

Д\рёёбшэ – мориной гэдэhэнэй д\рёёдэ \рэгдэхэг\йн тула хэгдэдэг, hэеы хилэнгээр б\рижэ, захаарнь гурба-дурбэн \нгын буд hолонготуулан халаад, м\н лэ юбуугаар сэсэг хэжэ шэмэглэhэн, эмээл доро тоходог нэмэр\\лгэ (тебеньки).

Маюуза – hэеы хара хилэнгээр б\реэд, д\рбэн углууень м\нгэн шагтануудаар б\хэлhэн эмээлэй хабтаhан  дээрэ хадагдадаг hуури (подушечка на седле).

Тоборюулга – дэбhэнэй захаар хоер зурууд хадагдадаг монсогорхон толгойтой м\нгэн таблааhанууд (металлические заклепки чепрака).

Tyyгa – эхэнэрэй эмээлэй дэбhэнэй дунда юбуунуудаар сэсэг д\рсэтэйгёёр хэhэн гоеолто (цветочный узор посередине чепрака из ракушек).

Юбуун – эхэнэрэй эмээлэй дэбhэ гоеодог хорхойн шулуулиг сагаан гэр (ракушка).

Хэжэм/хижим – эмээлэй дурёёбшэ (тебеньки).

Жэрэм – уламай горье руу оруулжа шангадхадаг, хабтагараар г\рэhэн hyp (подпруга).

Горье – уламай \з\\ртэ hуулгагдаhан, дундаhаань гараhан едогор т\мэртэй, улам hуладхахын, шангадхахын тула хэгдэhэн сахариг (пряжка).

Улам – мориной нюрганда эмээлэй х\дэлхэгуйгёёр тохогдоод ябахын тула мориной гэдэhэн доогуур жэрэм оруулжа горьелдог хабтагараар г\рэhэн hyp. М\н хилгааhа томожо, б\доор б\реэдшье хэдэг байhан юм(подпруга у седла).

Д\рёё – мори унахадаа,  дээрэнь гэшхэжэ мордодог  эмээлэй хабтаhануудта hyp oohopoop \лгэгдэдэг, доодо таладаа хабтагар болгогдоhон б\т\\ т\мэр (стремя).

Ганзага – хазаар мориндо юумэ ганзагалжа уяхын тула эмээлэй урда, хойто хабтаhануудта н\хэлэн оруулhан, \з\\ртээ сасагтай г\рэмэл хара торгон утаhан ооhорнууд (торока).

Б\гэжэ – эмээлэй б\\ргэн\\дэй дээдэ захаар хадагдадаг угалзатуулан hиилэhэн нарин гонзогор сагаа м\нгэн (серебряное украшение на луках у седла).

Малаабша – эмээлэй б\\ргэн\\дэй газаа талаhаа hуулгагдаhан угалзатай хабтагар м\нгэн гоеолто (украшение на лицевой стороне луки).

Таб – дэбhэнэй тоборюулгануудай хоорондуур хэгдэhэн, м\н дэбhэнэй дундань hуулгагдаhан угалзатай хабтагар м\нгэн гоеолтонууд (металлические бляхи на чепраке).

Баабар – эмээлэй хабтаhануудай урда болон хойто талаhаа, ганзагын н\хэн\\д дээрэ hуулгагдаhан угалзатай хабтагар м\нгэн гоеолто (украшение на доске у лука).