Хэр урда сагhаа малша буряад зон айлшанаа угтаха, х\ндэлхэ ехэ hайхан заншалтай байгаа.

Балдаевтанай гэр б\лэ

Тиимэhээ улаан сог \леэжэ, ошо бадаруулха гэhэн сэсэн \гын еhоор, \нэн юумэ hэргээхэ, удха \нгыень алданг\й ябаха гэжэ зорилготой \хиб\\дтэ хёёрэнэбди. Олон айлшадтаа, худа урагуудтаа шарууhа гаргадаг. Шарууhан гээшэмнай хони алажа, бултанда нэрэтэ мяхан табаг табидаг. Адуу малаа алахадаа, адаhанаа х\реэ, хорео соо шуhа адхаха еhо \гы, х\рээн эжэн айгаад тэргэлжэ болохо. Энэ заншалнай орхигдохо \гы \ргэлжэлhёёр лэ байха еhотой. Нэгэ хониной мяхан табагай т\р\\ мяханай тоогоор 11 табаг болодог. Табагай т\р\\ мяхан гэхэдэ: тёёлэй, \бс\\н, хоер дала, хоер адхаал сэмгэн, хоер можо сэмгэн, хоер h\\жэ, хотын шуhан болодог. Тиихэдэ б\хы хабhан, ханшар, х\з\\нэй, нюрганай болон хара мяхан, гэдэhэ дотор табаг б\хэндэ хубаагдана. Нэгэ хониной мяхаар 45-50 айлшадые угтажа х\ндэлдэг. Yншэн хабhа, амаргали, далын м\гёёрhэ, хоер харти сэмгэ, хоер шаата сэмгэ айлшадта табидагг\йбди. Шаата сэмгэн \\бэйн сэмгэн болодог, шагайень таhалжа абаад, \хиб\\нэй нэрэ обогынь, т\рэhэн \дэрыень, жэлыень бэшээд \\бэйдёё \лгэжэ орхидог. Газааhаа ороhoн х\н\\д тэрэ шагайнуудынь хараад, хэды \хиб\\тэйень мэдэдэг. Мяхаа т\йлахадаа (эбдэхэдээ), h\хёёр сабшадагг\й, \е \еэрэнь hалгааха еhотой, яhыень хухалха гээшэ ехэ сээр гэдэг байгаа. Хонинойнгоо толгойhоо \ргыень хэлэтэйнь заалажа hалгаагаад, нооhыень хуухалжа, тон сэбэрээр угаагаад, арhанайнь \лтэрсэнь шанажа бусалгадаг. Тиихэдэмнай тёёлэй бэлэн болоно, табаг болгон табихадаа ганса тёёлэй табидагг\й, хажуу тээг\\рынь хабhа, хэлэн хоерые табиха. Тёёлэйгёё барихын урда нара з\б хурылжа эрьюулээд нюдэнhёён шэмхэ мяха эжэн (отолон) абадаг, нюдэнтнай хурса байг гэжэ, шанаанhаань хурса ш\дэтэй, шанга шанаатай байхын тула, хэлэнhээнь х\\р амандаа бэрхэ байхаар гэжэ манай элинсэг хулинсагууд хэлэдэг байгаа. Тёёлэй асаржа х\ндэлhэн х\н \реэлээ хэлэжэ, тёёлэйн дуу \бгэн т\р\\дэ зорюулдаг. Хушуугаарынь айлшан тээшэ харуулжа бариха. Тёёлэй т\р\\ сэнтэй бэhэтэй х\ндэ табидаг.

Табан хушуута малайнгаа

Тарган хонидойнгоо нэгые

Т\р\\ тоотой айлшандаа

Тёёлэй болгон баринабди!

Yбгэн т\р\\ тёёлэй абажа, нара з\б эрьюулээд, долоон тээhээнь отолжо абаад, эзэн х\ндэ гал гуламтадаа мэд\\лыт гэжэ \гэдэг. Хаанаhаань абахаб гэхэдэ: хоер шэхэнhээнь, юундэб гэхэдэ шэхэниинь hонор байг гэжэ, хоер нюдэнэйнь дээдэ зубхиhаа-нюдэниинь хурса, холо харадаг байхаар, тархиhаань гэхэдэ, hанаантнай, ухаантнай г\нзэгы, сэсэн сэбэр байг гэжэ, хэлэнhээ-\ргэ амандаа хурса, юумэдэ торонг\й, харюутай байхаар. Тэрэнэй h\\лээр тёёлэй абаhан айлшан, тёёлэйгёё дахин эзэндэ, х\ндэжэ \гыт гэжэ hёёргэнь \гэдэг. Эзэн г\ али айлайхи бэhэтэй х\н тёёлэй абажа, тархииень хахалжа, хамарhаань шобхо яhа гаргажа, тархидань хадхажа \гэдэг. Тархиhаань \бгэн т\р\\ хажуудаа hуугаашанда х\ртээжэ, ёёрынгёё харюу дуу барижа д\\ргэдэг байгаал даа. Yбс\\-х\гшэн х\ндэ баридаг, \гэхэдёё бёёhэг талаарнь айлшан тээшэ харуулжа баридаг.

Адуу мал, алта м\нгэнтнай,

Эд бараантнай элбэг дэлбэг боложо байг,

Х\дэр бэрхэ х\б\\дые тэжээжэ,

Yнгэ hайхан басагадые \ргэжэ байгты гэжэ хонинойнгоо \бс\\ табаг болгон баринабди!

Дала-бэhэтэй эрэ х\ндэ, тогоон талаарнь, \ндэр хабhа тархяарнь табидаг. Хониной дала ш\дёёрёё м\льжэжэ эдидэг, яhыень хутагаар хюhахаа сээрлэхэ гэдэг. Далаhаа далан х\н х\ртэдэг гэжэ хэлсэдэг. Табихын урда м\гёёрhыень hалгаажа абадаг.

Эрх\\ можын Оhын аймагай Yбэсэ нютагта ажаhуудаг ажалай ветеранууд Владимир Васильевич Любовь Николаевна Балдаевтан буряадуудай зан заншал, еhо гурим hайн мэдэдэг, мэдэхэеэ ашанар, зээнэртээ хёёрэжэ \гэдэг юм. Любовь Николаевна эдеэ шанаха, оедол хэхэ, айлшанаа яагаад угтахаб гэхэ мэтэ мэдээсэл кружоогто ерэhэн \хиб\\дтэ заадаг байгаа. М\нёёшье хэн нэгэн уулзахадаа, "та намда ехэл хэрэгтэй юумэ зааhан байгаат" гээд багшада баяр х\ргэдэг юм.

Наhанай жаргал эдлэжэ,

Наран шэнги бадарагты,

Наhажаха тумаа налайжа,

Yбгэрхэ тумаа \дэжэ

ябахаартнай хонинойнгоо дала табаг болгон баринабди.

Можо сэмгэ бэhэтэй х\ндэ табидаг, шагайень айлшан руу харуулжа табиха.

Алхаhан газартнай алтаар яларжа байг,

М\рлэhэн газартнай м\нгёёр яларжа

байг, гэжэ можо сэмгэ табаг болгон баринабди.

Адхаал сэмгэ х\гшэн эжы х\ндэ табидаг, далада дарагдаhан гээд эрэ х\ндэ табидагг\й. Шагай талаарнь айлшан тээшэ харуулаад табидаг.

Зуутайшье болоо hаа,

Залуу \етэндэ зула боложо,

Yетэн н\хэдтёё улам ехэ х\ндэтэй

Yри х\\гэдтээ \шёё ехэ туhатай

Сэбэр сарюун ябахаар

хонинойнгоо адхаал сэмгэ табаг болгон баринабди!

*\\жэ эхэнэр х\ндэ табидаг, н\хэтэй талаарнь айлшан тээшэ харуулаад табиха.

Хотын шуhа х\гшэн х\ндэ табигдаха мяханай табаг болоно. Хотодоо шуhаа хээд, бургааhа зохидоор сэбэрлээд, хотынгоо амhар энэ шэбхээр хадхажа г\рээд, г\дэhээр ореодог. Айлшанда табихын урда голгойень отолоод галдаа \ргэдэг.

Тагаараа д\\рэн эдеэтэй,

Табагаараа д\\рэн х\ндэтэй,

Арад зондоо х\ндэтэй ябахыетнай х\сёёд, хотынгоо шуhа табаг болгон баринабди!

Намжилма Бальжинимаева