Среда, 24.04.2024, 12:13
Окружная газета "Усть-Ордын Унэн"
Приветствую Вас Гость | RSS
Меню сайта
Статистика

Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0
Главная » 2018 » Август » 17 » Интересно
14:23
Интересно

Буряад арадай онтохон

Глупый богач

Давным-давно у одной бедной семьи был один единственный бык. Как-то в лесу напали на него семь волков. Бык, защищаясь, пятился, пятился и дошел таким образом до сарая, что стоял недалеко. И тут случилось так, что он задними ногами открыл дверь и оказался в сарае. Жадные волки – за ним. Во время страшной борьбы быка против семерых волков кто-то из них толкнул дверь сарая, и она закрылась.

На другой день бедняк искал своего быка и увидел его следы рядом со следами семерых волков и сильно забеспокоился. Что же делать? Решил найти хотя бы кости быка. Следы привели к сараю. Бык услышал хозяина и замычал. Обрадовался бедняк, что жив его единственный бык, открыл дверь и увидел: бык с красными глазами стоит в углу сарая, выступив вперед рога. Около него валяются на земле пять волков, а двое сидят в другом углу и облизывают раны. Бедняк добил хищников.

На обратном пути бедняк встретился с богачом-одноулусником. Тот надменно спросил:

– Откуда идешь бедняк, со своим единственным быком? Где ты нашел столько волчьих шкур? Ты должен продать их мне на доху! Бедняк переступил с ноги на ногу и ответил:

– Мой бык забодал в лесу семерых волков. Если бы вы отпустили своих быков в лес, разве не найдутся для ваших дох даровые волчьи шкуры?

Богач впопыхах прибежал домой, приказал работникам погнать быков в лес, надев на их рога острые наконечники. Богач думал: «Мои быки добудут мне волчьи шкуры. Стану еще богаче». И правда, его быки встретились в лесу со стаей волков. Но жадный богач перестарался. Когда быки с ревом кидались на волков, те отскакивали за сосны. Пытаясь забодать хищников, быки всаживали в деревья свои рога с острыми стальными наконечниками. В это время волки бросались на них и сваливали их одного за другим.

Через три дня богач направился по бычьим следам в лес. Он взял с собою работников, чтобы содрали они с волков шкуры. Приехали в лес и нашли бычьи головы, воткнутые рогами в сосны, и ноги, валяющиеся на земле.

 

Тэнэг баян

Урдын урда сагта нэгэ \гытэй гэр б\лэдэ ори гансахан \хэр мал бии байhан. Нэгэтэ бухын ой соо бэлшэжэ ябахада, долоон шононууд добтолон оробо. Тэрэ бухань бэеэ хамгаалжа, гэдэргээ сухари-сухариhаар, д\тэ байhан сарайда х\рэшэбэ. Тушаан боложо, хойто х\лёёрёё \\дыень нээгээд, сарайда оробо. Хойноhоонь – хомхой шононууд. Бухын тэрэ долоон шононуудтай тулалдажа байха \едэ, хэн нэгэниинь сарайн \\дэ хаашоо бэлэй.

Хойто \дэрынь \гытэй \бгэн бухаяа бэдэржэ ябатараа, м\рынь долоон шононуудай м\рн\\дтэйгээр ажаглажа, ехээр hанаата болошоо hэн. Хайшан гэхэб. Теэд бухынгаа яhыеньшье олохо гээд шиидэбэ. М\рынь сарайда абаашаба. Бухань эзынгээ абяа абаад, мёёрэжэ эхилбэ. Ори гансахан бухань амиды гээд \гытэй х\н ехэтэ баярлаад, сарайн \\дэ нээжэ, харан гэхэдэнь, эбэрн\\дээ урагшаа гаргаhан улаан нюдэтэй бухань сарайн буланда зогсон байба. Ойрон тойронь табан шононууд абяа анирг\й хэбтэнэ, н\гёё буланда хоер шоно шархануудаа долеожо хэбтэнэ. Yгытэй тэр х\н эдэ арьяатаниие эсэслэн алаба.

Гэдэргээ бусажа ябаhаар, \гытэй х\н нютагайнгаа баян х\нтэй ушарба.

Тэрэнь бардамаар асууна:

– Ори гансахан бухатаяа хаанаhаа ерэжэ ябанаш? Эды шонын арhануудые хаана олообши? Даха оехыем худалдыш намда!

Yгытэй х\н х\лёё урилан табяад, иигэжэ харюусаба:

– Минии буха ой соо долоон шонодые олижо алабал. Харин та ёёрынгёё бухануудые ойдо табяа hаатнай, танай дахада шонын арhад hулаар олдохо бэшэ г\?

Баян х\н аахилhаар гэртээ г\йжэ ерээд, хурса \з\\ртэй зэбэ эбэрн\\дтэнь углаад, бухануудаа ойдо туужа гаргаха гээд х\лhэншэдтёё захирба. «Бухануудни шонын арhануудые намдаа олохо, \шёё баян болохоб», – гээд баян х\н шэбшэбэ. Yнэхёёрёёшье, бухануудынь h\рэг шононуудаар ойдо ушарба. Хомхой баян хэтэр\\гээр найдаhан байгаа. Х\рхирhёёр бухын шонодо г\йхэдэ, тэдэнь нарhан модоной саана h\рэжэ хоргодоно. Арьяатаниие олихо гэжэ оролдоhон бухануудынь хурса \з\\ртэй зэбэн\\дтэй эбэрн\\дээ модондо шаана. Тэрэ \едэ шонод модоной саанаhаа г\йжэ гараад, хойно хойноhоонь унагааба.

Гурбан хоногой h\\лээр баян х\н бухануудайнгаа м\рёёр ойдо ерэбэ. Шонын арhа \бшэхёёр х\лhэншэдёё абаба. Харин ойдо ерэжэ, нарhан модонуудта эбэрн\\дээрээ хадхаатай бухануудайнгаа гансал толгойнуудые, газар дээг\\р тараалгатай х\лн\\дыень олобо.

 

Э.П. Афанасьева оршуулба

 

 

Yхиб\\дэй наадан

Хамар, хамар, хамар, аман…

Энэ наада Японидо наадаадаг. З\гтёё компьютер, планшедэй саана сагаа \нгэргэжэ байнхаар, манайшье х\\гэд наадаха аргатай бэшэ г\?

Нэгэеэ дундаа хээд, наадагшад д\хэриглэн hууха. Дундань hуугша х\тэлэгшэ гээшэ. «Хамар, хамар, хамар, аман», – гэжэ х\тэлэгшэ хэлэхэ. Т\р\\шын гурбан \гэ хэлэхэдээ, тэрэ хамараа hабардаха. Харин д\рбэдэхи угэ хэлэхэдээ,амаяа барихын орондо толгойнгоо нэгэ ондоо тээ hабардаха, жэшээнь, шэхэеэ гэhэн шэнги.

Наадагшадай зорилго юуб гэхэдэ, тойроод hуугшадынь х\тэлэгшынгёё хэhыень бэшэ, хэлэhыень лэ хэхэ еhотой. Хэhэн юумыень hажаалдаhан х\н журам эбдэhэн боложо, нааданhаа гараха. Тон hэргэлэн байжа, гансаараа \лэhэн х\ниинь ш\\hэн болохо.

«Барбаадай» номhоо абтаба

 

Х\нэй шанар тухай оньhон \гэн\\д – Поговорки о человеческой сущности

1. "Тэнгэриин хара \дэртёё,

Х\нэй хара наhандаа".

(Мглистое небо – на день,

Человеческая зависть – навсегда.)

 

2."Могойн эреэн газаагаа,

Х\нэй эреэн досоогоо".

(Пестрота змеи – снаружи,

Коварство человека внутри)

 

3. "Хэнтэг х\н хирээ мэтэ,

Хэр\\лшэ х\н нохой мэтэ".

(Скупой сродни ворону,

Склочник схож с псом).

 

4. "Уула мори зобоохо,

Уур бэе зобоохо".

(Горы коня изматывают,

Гнев человека истязает).

 

5. "Ханхинуур эмээл мориной дарамта,

Хараалша х\н гэрэй дарамта".

(Дребезжащее седло для лошади бремя.

Сварливый человек для дома крест)

 

6. "Мориной hайниие унажа мэдэдэг,

Х\нэй hайниие зугаалжа мэдэдэг".

(Лишь оседлав коня, узнаешь его норов.

Лишь поговорив с человеком, поймешь его душу)

 

7."Ябааг\й харгы аюултайгаар hанагдадаг,

Таняаг\й х\н ууртайгаар харагдадаг".

(Непроторенная дорога опасной выглядит.

Незнакомый человек сердитым кажется).

 

 

Энэ – hониин

Юунэй т\лёё бишыхан хармаан хэрэгтэйб?

Джинсын урда таладахи хоер хармаанай нэгэндэ \шёё нэгэ бишыхан хармаан оеотой байдаг. Теэд юунэй т\лёёб гэжэ м\нёёш болотор бодолгото болоог\й ябагдаа.

Энэ \мдэн тухай баримтануудаар hонирхоходо, фермерн\\дэй, морито малшадай (ковбой) ба алта бэдэрэгшэдэй тусхай хэрэгсэлэй хубсаhан (спецодежда) боложо, джинсы тон т\р\\шынхеэ 1853 ондо бии болоhон т\\хэтэй. Анхан энэ \мдэн английска ба американска ажа\йлэдбэридэ улhанай парусина (конопляная парусина) б\дёёр оегдодог байhан. б\дёёр оегдоhон джинсы \мдэн б\хэ байгаа. Хоможынь улhан орхигдожо, орондонь хлопок б\д хэрэглэгдэдэг болоhон ха. М\нёё \едэ джинсы б\хы дэлхэй «эзэмдэн» дэлгэржэ, х\н б\хэн гэхээр \мдэдэг болонхой.

Т\р\\шын джинсы 1 доллар 46 цент сэнтэй байhан. СССР г\рэндэ 1957 ондо Залуушуулай ба оютадай б\хэдэлхэйн фестивалиин \едэ тон т\р\\шынхеэ хэрэглэгдэжэ эхилээ. Энэ \мдэнэй урда таладахи хармаануудай нэгэндэ орог\й багахан хармаан 1873 ондо оегдоо. Юунэй т\лёё энэ хармаанай бии болоhон тухай элдэб hанамжа, баримтанууд бии. Нэгэ бодомжоор, гэнжэ ооhортой часы (часы на цепочке) хадагалаад ябахын тула гээд хэлэгдэнэ. Бэшэ бодомжонуудаар харахада, х\дэлмэришэд хадааhа \дёёhэеэ хээд ябадаг, м\н алта бэдэрэгшэд олоhон олзоео бишыхан тэрэ хармаан соогоо хадагалан абаад ябадаг байгаа гэжэ мэдээсэгдэнэ. Тиихэдэ ковбойнуудай зажигалка хэрэглэдэг тула тэрэнээ абаад ябахынь тула зохеогдоhон хармаан гээдшье тайлбарилагдаhан ха.

«Толон» газетэhээ абтаhан материал

Просмотров: 388 | Добавил: unen6464 | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 0
avatar
Вход на сайт
Поиск
Календарь
«  Август 2018  »
ПнВтСрЧтПтСбВс
  12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031
Архив записей
Друзья сайта
  • Официальный блог
  • Сообщество uCoz
  • FAQ по системе
  • Инструкции для uCoz
  • Copyright MyCorp © 2024uCoz