Пятница, 29.03.2024, 02:24
Окружная газета "Усть-Ордын Унэн"
Приветствую Вас Гость | RSS
Меню сайта
Статистика

Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0
Главная » 2018 » Июль » 20 » Харгана, Усть-Орда, Усть-Ордынский
11:34
Харгана, Усть-Орда, Усть-Ордынский

Харгана, Усть-Орда, Усть-Ордынский – Усть-Ордын Буряадай округой т\б болохо тосхон иигэжэ нэрлэгдэнэ.

Тосхоной бии болоhон hара \дэрынь маанарта мэдээжэ бэшэ. Эндэхи газараар Яхадай ехэ харгы гарадаг дээрэhээ энэ hуурин бии болоо хэбэртэй хаш.

Нэгэ \льгэр домогой удхаар, холын Витимэй тайгада алтан олдоо гэhэн суу тарашаhан байгаа. Бэдэрэлгын h\рэг зон энэ алта оложо, хуулита бэшээр абадаг байhан. Тэрэ \едэ Х\хэнэ нютагай Хахалов нэрэтэй х\н Бадма х\б\\гээ харгы дээрэ hуурижуулаад, тугутын Анна басаганда гэрл\\лhэн байгаа. Хурим наада хэхын урда хэрээhэ з\\лгэбэ, тиихэдээ Петр гэжэ нэрлэгдэжэ, Татаринов обогтой болоhон юм. *уурижаха газараа эрьен харахадаа, Петр голоhон хэбэртэйгээр иигэжэ хэлэhэн гэдэг: «Yтэр, ямар газар гээшэб, тойроод намагтай газар лэ, гансал харгана бургааhан ургана». (Хойшолондоо энэ hуурин иигэжэ нэрлэгдэбэ). Тиигэжэ энэ залуу гэр б\лэ эндэ hуурижаба.

Тосхоной бии болоhоной хоердохи найруулга бии ха юм. Мэдээжэ топонимист эрдэмтэн М.Н. Мельхеев «Географические названия Восточной Сибири» ажал соогоо иигэжэ тэмдэглэнэ. 1837 болотор Хужир нэрэтэй буряад яhатанай ажаhуудаг hуурин байhан (ород хэлэндэ оршуулхада «солончак», «солонец»). Хужир hууринтай зэргэлээд Усть-Ордын пооштын станциин нэгэ гэр бии байhан. Он жэлн\\дэй ходорхо б\ри, Ордынка голой адагаар т\р\\шын пооштын станцяар \ндэhэлhэн энэ hуурин ехэ боложо, аймагай т\б болобо.

«Усть-Орда тосхониие административна, экономическа болон политическэ т\б гэжэ тоолохо» гэhэн шиидхэбэри 1925 оной январиин 5-да Эхирэд-Булагадай РКП(б) президиумэй тогтоолоор абтаhан юм. Тэрэнhээ хойшо Усть-Ордын байдал эрид хубилаа гээшэ. Худалдаа наймаашад аймагай т\б тээшэ з\глэн ябадаг болошоо, олонхид эндэ hуурижаха х\сэлтэй болобо. Тиигэжэ ажаhуудалай гэрн\\дые, hургуули, больница, харгынуудые бариха асуудал хурсаар табигдаба.

1925 ондо тосхондо дунда hургуули нээгдэжэ, 50 хэбтэритэй больницын барилга эхилhэн байгаа. Усть-Орда hууринда эгээ т\р\\н хаалтада ороhон х\н\\дтэ байшан баригдажа, тушаалгын гэр гэжэ нэрлэгдэhэн юм. Харин гэр байрануудай дутамаг байhанhаа энэ байшан РКП(Б) \гэхэ гэжэ шиидэгдээд, РЛКСМ болон библиотекэ тиишэ ороhон юм.

1937 оной сентябрь hарада З\\н Сибириин хизаарай Эрх\\гэй болон Шэтын можонуудта хубаагдахатай хамта, Эрх\\гэй областиин б\ридэлдэ Усть-Ордын Буряад-Монголой (h\\лээр Усть-Ордын Буряадай) автономно округ байгуулагдаhан. Эндэ Эхирэд-Булагадай аймагай Соведhээ гадна Эрх\\-Хаашаг шоссе харгын захиргаан, МТС, «Красная Усть-Орда» колхоз, Эхирэд-Булагадай аймагай эд хэрэглэгшэдэй эблэл, ехэ бэшэ тоhо гаргадаг завод болон бусад бии байhан.

Бага болзорто – 1938-1941 онуудай туршада – Усть-Орда нилээд ехэ болошоо: гэрн\\дhээ б\ридэhэн \йлсэн\\д бии болоо, Коммунально-бытовой болон социально-соелой эмхи зургаануудта болон предприятинуудта албанай болон ажаhуудалай шэнэ гэрн\\д баригдажа захалаа. 1938 оной туршада эмхидхэлэй дэргэдэ т\сэбэй, газарай таhагууд, коммунальна ажахын, арадай гэгээрэлэй, худалдаа наймаанай, эл\\рые хамгаалгын таhагууд, округой архив болон бусад байгуулагдаhан. Окружной прокуратура, с\\д, милици, УНКВД, военкомат, аэропорт болон бусад эмхи зургаанууд бии болобо.

1941 ондо ажаhуугшадай тоогоор эгээ томо тосхон болобо – 5 мянган шахуу х\н\\д тоологдоно. 1941 оной мартын 27-до РСФСР-эй Верховно Соведэй Президиумэй Указаар Усть-Орда тосхон х\дэлмэришэдэй тосхоной зэргэдэ тоологдобо.

1944 ондо Усть-Ордада драматическа театр болон хизаар ороноо шэнжэлэлгын музей нээгдэжэ, тойрогой соелой ажабайдалда шухала ушар болоhон. Театр сентябрь hарада нээгдэбэ.

1949 ондо эдеэ хоолой магазин, 1957 ондо – шэнэ бани, «Усть-Орда – Эрх\\» гэhэн агаарай зам, хахад автомадтай телефоной станци ашаглалагада тушаагдаа. Эрх\\гэй телевизионно т\б дамжуулгаяа эхилжэ, устьордынхидай гэрн\\дэй хушалтанууд дээрэ телевизионно антеннэн\\д бии боложо захалаа hэн. Yхиб\\дэй х\гжэмэй hургуули нээгдэбэ, «Гастроном» магазин баригдаба.

1959 он долоон жэлэй hургуулиин, 250-300 х\\гэдэй багтаасатай интернат-hургуулиин нээгдэhые гэршэлнэ. Пионерн\\дэй болон соелой байшангуд \\дэн\\дээ сэлибэ. Хоер жэлэй h\\лээр тосхон гурбан дабхартай шэнэ нэгэдэхи дунда hургуулитай болоhон. 1961 оной сентябрь hарада округто 100 х\ндэ т\р\\шын найман жэлэй интернат-hургуули нээгдэбэ. 1964 онhоо 250 хэбтэритэй типовой больницын комплекс баригдажа захалаад, 1972 ондо \дэрэй туршада 500 х\н\\дые абажа шадаха поликлиникэ ашаглалгада тушаагдаа бэлэй. Округой т\бтэ 300 х\н\\дые багтааха заалтай «Эрдэм» кинотеатр х\дэлжэ захалаа.

*\\лээр баригдаhан партиин окружкомой, окрисполкомой, поссоведэй, райпогой байшангууд, «Юбилейный» магазин, «Уряал» кафе, гостиница, ажаhуудалай хэрэгсэлн\\дые хангадаг комбинат тосхоной шэг шарай хотодо д\тэл\\лээ hэн.

Манай тосхон оборхон Харгана hууринhаа м\нёё \еын Усть-Орда тосхон болотороо ехэ зам гаталан гаража, тойрогой томо захиргаанай, ажахын болон соелой т\б тушаана.

Усть-Орда тосхон Эрх\\ можын урда з\гтэ оршодог. Эхирэд-Булагадай районой болон Усть-Ордын Буряадай округой т\б болоно. Усть-Орда тосхонhоо Эрх\\ х\рэтэр 70 хараан.

 

Тосхондо 15 мянган шахуу х\н\\д ажаhууна.

Усть-Орда тосхон 109 кв.метр газар эзэлнэ. Тосхоной черта соо 161 харгынууд гарана, 134 \йлсэн\\д, 21 переулогууд болон долоон талмайнууд тоологдоно, нэгэниинь – Совед\\дэй талмай.

Тосхондомнай 103 магазинууд, 23 кафе болон ресторанууд гэхэ мэтэ, 7 хилээмэ баридаг газарнууд, «Усть-Ордынский лесхоз» ОГУ, 13 пилораманууд, «Усть-Ордынский мясокомбинат» ЗАО, «Сагаан нуур» ООО (маслозавод), 5 АЗС-\\д, 6 таксиин албанууд, «Печатный дом Усть-Ордынский» ОГУП, «Усть-Ордынские электрические сети» Облкоммунэнерго ГУЭП филиал х\дэлнэ.

Просмотров: 371 | Добавил: unen6464 | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 0
avatar
Вход на сайт
Поиск
Календарь
«  Июль 2018  »
ПнВтСрЧтПтСбВс
      1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031
Архив записей
Друзья сайта
  • Официальный блог
  • Сообщество uCoz
  • FAQ по системе
  • Инструкции для uCoz
  • Copyright MyCorp © 2024uCoz