«Толон» сонин айлшаар

Усть-Ордын гимнази-интернадта                                                                                                                                                 Уран олзоборилгын т\бтэ

Нагалагай захиргаанда                                                                                                                                                                        Эмнэлгын санаторидо

Yнгэрhэн долоон хоногой ябасада  манай тойрог Агын тойрогой буряад хэлэн дээрэ гаража байдаг «Толон» сониной сэдх\\лшэд Нордоп Бабуева болон Долгор Раднабазарова гэгшэд ажалаараа ерэhэн байна.  Гуурhаараа нэгэ н\хэднай манай тойрогой ажабайдал, еhо заншал тухай материалнуудые суглуулха зорилготой байгаа.

«Толон» сонин 1989 ондо байгуулагдажа, 16 хуудаhанууд дээрэ гарадаг. Нютагайнгаа х\дёё ажахы, социальна ажабайдал, соел, эрдэм болбосорол болон бусад сэдэб\\дые г\нзэгыгёёр гэрэлт\\лдэг.

Эмхидхэн байгуулагша:  Yбэр Байгалай хизаарай Агын Буряадай тойрогой захиргаан ба «Б\гэдэ Буряадай «Толон» газетын редакци» гэhэн Yбэр Байгалай хизаарай г\рэнэй бэеэ дааhан эмхи.

Т\р\\шын \дэр агын сэдх\\лшэд Усть-Орда тосхондо х\дэл- hэн байна. Yдын урда эрдэм болбосоролой эмхин\\дээр ябаhан. Усть-Ордын шэнэ гимнази-интернадай ажабайдалтай танилсаа. Шэнэ эмхинэй х\тэлбэрилэгшэд, багшанар айлшадые буряад хэлэнэй кабинет, номой сан, сэрэгэй таhаг болон бусадаар ябуулжа, хёёрэбэ. Гимназиин дэргэдэ байгуулагдаhан «Худайн аялга» ансамбль х\гжэмтэ бэлэг харуулаа.

Сэдх\\лшэд шэнэ эрилтын гимнази тухай тодорхой мэдээсэл абажа, эндэхи hуралсалай эмхиин \ндэр болбосоролоор гайхажа, hайн hанамжануудые \лээбэ. *\\лээрнь тосхоной «Родничок» х\\гэдэй сэсэрлиг ошожо хараба. 2015 ондо нээгдэhэн энэ саад hаруул уужам байратай. Эндэ бишыхан х\\гэдые буряад хэлэндэ hургааха б\хы зохид байдал  \гтэнхэй. Сэсэрлигэй даагша Светлана Халбаева журналистнарта ябуулжа байгаа хэрэг\\д тухайгаа хёёрэжэ, х\\гэдые алишье талаараа х\гжёёхэ кабинед\\даар ябуулаа. Т\рэл хэлэнэй багша Лариса Мантагуева бэлэдхэлэй б\лэгтэ буряад хэлэнэй хэшээл харуулба. Yхиб\\д нааданай аргаар гэрэй болон зэрлиг амитадтай, тэдэнэрэй \нгэ з\hэн\\дээр танилсаа. Лариса Петровна тосхоной ород хэлэтэй багашуулые иимэ аргаар т\рэл хэлэндэнь hургааха гэжэ оролдоно.

Тойрогой захиргаанай \ндэhэн хэлэн\\дэй таhагай мэргэжэлтэд буряад хэлэ сахиха талаар ябуулжа байhан ажал  х\дэлмэри тухай хёёрэбэ. Тэрэ тоодо hуралсалай методическа комплекстой танилсаба.

Yдын хойно сэдх\\лшэд тойрогой соелой эмхин\\дэй ажаябуулгаар hонирхоо. Тэдэнэр Yндэhэн номой сангай шэнэ байшанда уран олзоборилгын  т\бэй уран дархашуулай б\тээлн\\дые,  Боохоной аймагай  зураашадай \зэсхэлэниие хаража, т\бэй методист Виктория Банаева hонирхолтойгоор ёёhэдынгёё ажаябуулга, бэлигтэй мастернууд тухай хёёрёё.

Номой сангай дарга Наталья Спиридонова м\н лэ айлшадта номуудай  баян жасаяа харуулаа. Арадай уран бэлигэй т\бтэ абяа буулгадаг шэнэ студи журналистнар хараба.

Усть-Ордын Yндэhэтэ музейн эрдэмэй х\дэлмэрилэгшэ Афталина Арзаева заалнуудаараа ябуулжа экскурси хэбэ. Агын сэдх\\лшэдые манай музейгээ баян экспонадууд, т\\хэтэ материалнууд илангаяа hонирхолынь татаа.

Т\р\\шын \дэрэйнгёё х\дэлмэри тойрогой дасан ошолгоор д\\ргэбэ. Тэндэ буряад  hургуулиин байшантай танилсажа, багшанартай, ламанартай хёёрэлдэhэн байна.

Тойрогой х\тэлбэрилэгшэдтэй уулзалга

Х\дэлмэриин  ябалгын \едэ Агын тойрогой сэдх\\лшэд Эрх\\ можын Губернаторай орлогшо – Усть-Ордын Буряадай тойрогой захиргаанай х\тэлбэрилэгшэ Анатолий Прокопьевтой ба Усть-Ордын тойрогой х\тэлбэрилэгшын орлогшо Лариса Романоватай уулзаа.

Уулзалга ошохо \дэртэнь Эрх\\ можын Правительствын байшан  соо  \нгэрёёд, х\дэлмэриин ябалгын д\н болоо. Тойрогой х\тэлбэрилэгшэ агын сэдх\\лэгшэдтэ экономикын, инфраструктурын, х\дёё ажахын х\гжэлтэ тухай хёёрёё. Эрдэм болбосоролой, соелой ба тамирай шухала темэн\\дые  дайраа.

– Манай тойрог ерэжэ хараhандатнай ехэ hайн байна. Минии hанамжаар, д\й д\ршэлёёрёё хубаалдажа, тэрэнээ бодото хэрэгтэ хэрэглэжэ байха хэрэгтэй. Энэ хадаа ажалаа ш\\лбэрилхэ арга \гэнэ. М\нёёдэрэй гол асуудал гэхэдэ – Усть-Ордын тойрогой 85 жэлэй ойн баярай бэлэдхэл. Энээнэй бэлэдхэлдэ зорюулагдажа, можын губернатор Игорь Кобзевой шиидхэбэреээр, минии х\тэлбэри доро эмхидхэлэй комитет байгуулагдаа. Тэрэ м\нёё табигдаhан зорилго дээрээ нягтаар х\дэлнэ. Тойрогой захиргаанаар ажаябуулгын элдэб hалбаринуудта ой баярай даалгабаринууд \гтэнэ. Даалгабари б\хэн тойрогой захиргаанай ажалшадаар шудалагдажа байна. Тойрогой найман hургуулинуудай даргануудта гэгээрэлгын ябасада буряад хэлэ \зэлгые оруулха тухай  ой баярай даалгабари \гтэhэн байна – гэжэ Анатолий Прокопьев тэмдэглээ.

Усть-Ордын гимнази-интернад нээхэдээ Агын тойрогой ажалшадай д\й дуршэл абажа хэрэглэhэн гэжэ тойрогой х\тэлбэрилэгшэ хэлээ. Тиимэhээ  туhа ба з\бшэл \гэhэндэнь баяр баясхаланиие  х\ргэбэ.

Ёёрын талаhаа агын сэдх\\л- шэд  Усть-Ордын тойрогой захиргаанда, «Усть-Ордын \нэн» сониной редакцида дулаанаар х\ндэлжэ   угтаhандань,  мэдээсэл суглуулгада туhаяа \з\\лгэдэ  баярые х\ргэбэ.

Баяндайн аймаг аяншалга

М\нёё сагта тойрогто ажаhуугшад ямар байра байдалтай байнаб гэжэ мэдэхэеэ Агын тойрогой айлшад Долгор Раднабазарова ба Нордоп Бабуева Баяндайн аймагай Нагалаг нютаг ошоhон юм.

Усть-Ордын тойрогой тон хойто аймаг х\йтэн hалхяараа илгардаг аад, м\нёё гайхахаар дулаахан, наратай уларилаар угтаа. Харгыдаа манай айлшад байгаалиимнай hайхашаагаа, харин  эгээл hонирхолтойнь, моридуудые харахадаа, басагад альганайнгаа досоо талаарнь гарнуудаа ходо дээшэнь \ргэжэ ябаа. Тэдээндэмнай харгыда моридой дайралдахада ехэ hайн, баяжахын, золтой, урагшатай ябахын тэмдэг байжа байба. Манай харгыгаар адуу морин олоор ушардаг, тиимэhээ б\хы харгыдаа гараа дээрэ \ргёёд ябаабди гэжэ басагад энеэлдэн хэлэбэ.

Муниципальна байгуулалтын  гулваа Герман Емнуев сугтаа ажалладаг зонтоео айлшадые ёёрынгёё кабинет соо угтаа. М\нёё сагай байдалда энэ нютаг  яажа ажаhуудаг бэ гэжэ дэлгэрэнгыгээр хёёрэжэ \гёё. Айлшад  б\хы табиhан асуудалнуудтаа х\сэд д\\рэн харюу абаа. Найман зуун гаран ажаhуугшадтай Нагалаг hууринай hайрхаха юумэн гэхэдэ – х\н зоной олошоролго тогтомол болонхой. Юундэб гэхэдэ, д\шэ гаран фермерскэ ажахынуудай hайгаар ажалшадай hууринууд бэлэдхэгдэнэ, залуушуул гэртээ бусана. *ууриин х\тэлбэрилэгшэ ажахыдаа бэрхэ х\н, нютагайнгаа х\гжэлтын ба ургалгын т\лёё оролдодог, нютагай засагай байгууламжын зоной эрхим hайн заабарилагша.

Саашаа айлшад hуурин соогоо байhан ганса Баяндайн аймагай бэшэ, харин б\хы тойрогой омогорхол «Нагалаг» гэhэн санатори ошоод ерээ. Больницын ахамад врач Эльвира Мантатова ба ахалагша эмшын орлогшо Маргарита Елтомоева  хоер  санатореор экскурси \нгэргэжэ, дэлгэрэнгыгээр эмнэлгын газар тухай хёёрэжэ \гёё. «Нагалаг» гэhэн эмнэлгын санатори 1985 ондо байгуулагдаhан, м\нёё сагта нютаг можын эмнэлгын газарнуудай тон hайнуудай тоодо оролсодог гэжэ hануулая. «Нагалаг» санатори – м\нёёнэй эмнэлгын ба hэргээн бодхоолгын комплекс болоно, гол омогорхолынь юуб гэхэдэ Н\хэ-Нуур гэhэн нуурhаа абагдаhан ёёрын шабар болоно. Энэ эмнэлгын шабар  дундасульфиднэ бага минерализованна гэжэ тоотой. Крымэй эмнэлгын шабарнуудай Сакска гэhэн гарадаг газарай шабарта б\ридэлёёрёё тон адли. Энэ санаторидо тулгалан-х\дэлэлгын аппарадай, перефирическэ нервнэ системын, лор-бэеын хубинуудай ба мэнгээрhэн хоолойн hалаануудай, уушханай системын, эхэнэрн\\дэй, урологическэ, арhанай \б- шэн\\дые амжалтатайгаар арга хэдэг. Долгорой жэшээлжэ хэлэhээрнь, нютагтань баhал иимэ шабартай нуур байдаг, харин Нагалагта адли санатори \гы, энэнь шаналмаар, тиигэбэшье энэ жэшээ болоно.

Нагалаг нютаг олон фермерскэ ажахытай гэжэ мэдээжэ байhанhаань, нэгэ ажахыдань оронг\й байха аргаг\й байгаабди. Энэ hууринда байhан эгээл томо ажахынуудай \йлэдбэриин асари ехэ хэмжээтэй Татьяна Емнуевагай ажахы ошоод ерээбди.

Эгээл h\\лээрнь Долгор Нордоп хоер Нагалагай дунда hургуули ороо, тэндэ hургуулиин дарга Руслан Хантаев экскурси \нгэргёё. *ургуулиин ажалшад hургуулидаа ехэ hанаагаа зободог гэжэ эли байна, бэрхэ эмшэд, тамиршадые гаргаhан гэгээрэлгын эмхи зургаан болоно. Олон тоото аргаг\й шанга х\\гэдые гаргадаг hургуули, тиимэшье hаа нэгэ шиидхэгдээг\й шухала асуудал байна – хуушарhан hургуулин байшан. *ургуулиин ажалшадта, hурагшадта шэнэ, м\нёё  \еын байшан дуталдаад байна.

Айлшад Баяндайн аймагай ажаhуугшадай х\ндэм\\шэ зангаарынь урмашажа, аяншалгаараа hанаа д\\рэн \лёё.

Намжилма Цыденова, Сильвия Алхансаева, Людмила Буяхаева

Авторнуудай фото-зурагууд