«*айн даа, эсэгын дайда»

гэhэн ш\лэг\\дэй согсолбориин автор Булат Бутунаевай нэрэ олондо мэдээжэ ха юм даа.

Суута Улаан б\хэ гээд алдаршаhан, урдахи зуун жэлн\\дэй 20-30 онуудай х\дёё ажахын буряадай х\тэлбэрилэгшэ Алексей Бутунаевай х\б\\н Баяндайн   аймагай Маралта – Гахан нютагта т\рэhэн юм. Гаханай, Загатын, Олойн hургуулинуудта hураhан. Номгон далайн флотто табан жэл сэрэгэй алба гараhанай удаа Черемхово хотодо горно техникум д\\ргээд, Донбассай шахтер боложо, \ни удаан жэлн\\дтэ х\дэлhэн байна. Холо саагуур т\рэhэн дайдаhаа ажаhуубашье, Булат Алексеевич аргынгаа тудахада тоонто нютагаа ходо эрьен бусагша бэлэй.

Алтааршье хэгдэhэн уурхай соо,

Алтан гургалдай байхаг\йл,

Алишье дайдада зохеошье hаа,

Абын h\ри hанагданал …

гэhэн з\рхэ сэдьхэл х\дэлгэмэ уран м\рн\\дынь м\нёёшье эли тодоор намда hанагдана.

Холын 90-ээд онуудаар энэ ш\лэгэй автортай танилсаhан байнаб. Нажарай hайхан сагта Булат Алексеевич т\рэл Баяндай дайдаяа ерэхэдээ, манай радиогой редакци ходо орожо, ахамад редактор Сергей Сократовичтай уулзажа, нютагай х\б\\д уни удаан хёёрэлдэгшэ бэлэй. Тэрэ \едэ бэлиг талаантай уран зохеолшо Буянтын ашатай танилсаха золтой байгааб.

Yндэр томо, багжагар бэетэй, х\дэр ажалша гарнуудтай, харахада ород шарайтай эрэ х\нэй тоонто нютаг тухай ш\лэгёё нюдёё уhатуулан уншажа hуухадань, тэрэ \едэ би залуу ябаhан сурбалжалагша, эжэлэдг\й адли уяраа hэм.

Булат Бутунаев б\хэли \дэртёё шахта соо х\н зондо элшэ  гэрэл малтажа, h\ниндёё hаруул  ш\лэг\\дые бэшэдэг байгаа. Тэрэ т\рэл дайдадаа зорюулагдаhан  гайхамшаг ш\лэг\\дэй, туужануудай, баримта романуудай  автор юм.

 Уран зохеолшын бага балшар наhан  баян уужам Гахан нютагай хунхан сагаан хуhадай, х\йтэн уhатай  булагай, жэргэмэл шубуудай м\нгэн абяан доро, хангалтай ногоо сэсэг\\дэй, болбосорhон алирhа жэмэсэй, зэдэгэнын хуншуу оршомдо \нгэрhэн юм. Тэрэ сагта эхирэд буряадууд н\\дэл байдалтай, \бэлжёёнhёё нажарай бэлшээри айл айлаараа н\\дэг hэн. Тэндэ зургаан ханатай hэеы гэрн\\дтэ зёёхэй шанажа, аарсаа уужа, хатаамалаа барижа, ороhон айлшанаа х\ндэлжэ байгша hэн.

Булат Алексеевичай зохеолнууд соо буряад зоной урданай hуудал, еhо заншалнууд,  алтан шара  наранай  туяагаар  гэрэлтэhэн сэсэгтэ дайда сэдьхэлэй дулаа- наар харуулагданхай.

Табин наhанайнгаа шарайда ороходоо, Булат Бутунаев т\рэл нютагаа ерэжэ, суута баабай тухайгаа материал суглуулжа эхилээ. 1982 ондо «Красный батор Алексей Бутунаев» баримта  туужа  хэбл\\лээ hэн. Мори \ргэхэ, таха хухалха шэдитэ х\сэ  шадалтай,  сурхарбануудай  абарга б\хэ эсэгэнь холо саагуур суутай hэн.

1987 ондо Булат Бутунаев СССР-эй уран зохеолшодой Холбооной гэш\\н болоhон юм. Украинада хэдэн ш\лэг\\дэйнь согсолборинууд гараhан байна.

1992 ондо хэблэгдэhэн «Повести желтой степи» гэhэн баримта – уран hайханай туужа соо м\н лэ баабай тухайгаа бэшэжэ,  элинсэг\\дэйнгээ эшэ \ндэhэндэ хандана.  Нютагай олон ажаhуугшад зохеолойнь геройнуудай д\рсэн\\д болоhон байна.

1996 ондо «Два голоса» туужань Буянтын аша псевдоним доро хэблэлдэ гараа бэлэй. Эндэ автор м\н лэ эсэгэ, хамалганда алуулhан нютагаархид тухай бэшэhэн байна. Булат Алексеевич энэ зохеолоо намда бэлэг барижа, номой гадарта гараа табяа hэн. Авторай \гэhэн номыень наринаар хадагалжа, гартаа абаха б\хэндёё уран зохеолшын нангин д\рсые hанадагби.

Тоонто дайда

Байгал далайгаа,

Баяндай нютагаа

*\ниин зоргоор уяржа,

*амшан нойроо, шэбшэнэм.

Донбасай дайдада

Далижан х\н болоошье hаа,

\дэhэн т\рэhэн газартаа

Энхэрэн ходо ябагшаб.

Хурдан морео унажа,

Харгы замаа агшаажа,

дунгяа hайхан дайдадаа

дуугаа ошожо татахамни.

Юун намда хэрэгтэйб?

Юуран ехэ тоонтомни

Юудай  сарюун зугаамни,

Эсэгын  юрёёл хэрэгтэйл.

Зунай сарюун \дэшэ

Зугаа татан ерэхэлби,

Зуhалан hайхан дайдадаа

Золгон н\хэдёё жаргахабди.

Наhанайнгаа эсэстэ т\рэл hайхан Баяндай дайдаяа бусаха hанаатай байhан. Халаг даа, 2007 ондо алтан дэлхэйhээ хахасажа, холын Донбасай газарта х\дёёл\\лэгдэhэн байна.

Т\рэл нютагаа т\\рээн магтаhан алдарта Булат Бутунаевай зохеолнууд хэзээдэшье арад зондоо мартагдахаг\йл.

Намжилма Цыденова