Нагалаг нютагай т\\хэhээ
Суута домогто Эхирэдhээ гараhан Зонхиин гуша Бэсэгэн Абзайн \ри hадаhад, Нагалаг нютагай уг изагууртан Баяндайн аймагай *ахай дайдада \ни сагhаа т\бхинэhэн юм. Баян ургасатай бэлшээридээ \хэр малаа, моридоо т\ргёёр тобиржон таргалуулжа, Зэгэтэ Абадаа гаража, \ри х\\гэдээ х\м\\ж\\лжэ, бурхандаа м\ргэжэ ажаhуудаг байгаа.
*ахайн дайда *ахай гэжэ х\нэй нэрээр нэрл\\лэнхэй гэhэн верси бии. *ахай гурбан х\б\\тэй байhан гэжэ хэлсэдэг: Дээдэ *ахай – Н\хэн\\р, Дунда *ахай – Нагалаг, Бэсэгэн – *ахай – Тэбхэсэр.
Нагалаг гэhэн \гэ «нуга» – местность, «алаг» – пестрое гэhэн \гэн\\дhээ гараhан гэжэ т\\хэтэй.
Энэ нютагай зон арадайнгаа, уг гарбалайнгаа нангин еhо заншалнуудые сахижа, м\нёё саг болотор отог отогоороо, т\рэл т\рэлёёрёё ажаhуудаг. Иимэ айлнууд тэндэ гурбан: Анторог, Ботохойрог, *атаараг.
Yндэр Сохеог хадын хормойдо Онторог айл ажаhууна. Энэ отогой эрэш\\л урдандаа суута дарханууд байhан юм гэжэ арад соо хэлсэдэг.
*атаарагайхин хоер отог боложо хубаарна: Хада айл, Гол айл. Эндэ Алсайн долоон, Шатайтан, Боторойтон г.м. ороно.
1824 ондо граф М. Сперанскын \\схэлээр Степной д\\мэн\\д баталагдаба. Нагалаг Верхоленкэ д\\мын мэдэлдэ оробо.Тэрэнь 1888 ондо таража, гурбан Инородно управа боложо хубаарба. Баяндайн захиргаанай мэдэлдэ Бэсэгэн Абзайнхид оролсобо. Харин отог б\хэндэ ёёр ёёрын угай захиргаанууд байгаа. Тэрэ сагта Нагалагай захиргаанай гулваагаар олон \нэр айлай Шатайтанай эхи hуури табигша Шатай hунгагдаба. Тэрэнэй х\б\\н Ангар баhа гулваа байhан юм. «Холонсо дээрэ хуули бариhан Шатайтан» гэжэ бёёгэй дурдалга соо хэлэгдэнэ.
Нагалагай т\\хэ домог соо т\\рээгдэhэн суутай Ботхойрогой нютаг соогоо эгээл баян отогой эхи hуури табигша Бааhан (Багиновууд) болоно. Тэрэ Шороонхон, *эбл, Баха гэжэ гурбан х\б\\тэй байгаа. Эдэнэр нютагтаа эгээл т\р\\н газар хахалжа, таряа ургуулжа байhан юм гэжэ хэлсэдэг.
Иимэ hонин нэрэн\\дтэй элинсэг хулисагуудайнгаа, угайнгаа т\\хэ онгилон, сагай элдэб hонин нюусануудые нээжэ байхада ехэ hонирхолтой.
Намжилма Цыденова
«Угай Амисхаал» гэhэн суглуулбариhаа бэлдэбэ
| 
