Залуушуул  б\лгэмэй уулзалгада

М\нёё сагай залуушуул буряад хэлэеэ мартажал байна. Ехэнхидээ ородшолоод лэ, удха узуураа, т\\хэеш мэдэдэг\й ха юм. Харин иимэрх\\ байдал х\гжэхэ болобол, буряадууднай хосорхонь магадг\й бшуу!

Тиимэhээ энэ байдалые м\нёё дээрээ заhааг\й хада хожом орой болохо.

Х\н б\хэн т\рэhэн эхэ эсэгэтэй, т\рэл арадтай, т\рэлхи хэлэтэй, т\рэhэн тоонтотой, т\рэл т\\хэтэй. Энэ д\рбэн з\йлн\\дэй алинииньшье х\нэй ажабайдалтай таhаршаг\й холбоотой. Ямаршье \ндэhэ яhатан эгээл т\р\\н \ндэhэн хэлэн дээрэ эхэеэ нэрлэхэ, \лгын дууе шагнан тэнжэхэ еhотой бэзэ?

Т\рэл арадаймнай т\\хэ, соел еhо заншал ямар г\нзэгыб даа! Т\рэл хэлэмнай уян нугархай, тодо, хэлэшэг\й баян. Ямаршье уран зохеол дуудахадаа удхалан абаха юумэ тэрээн сооhоо олдоод лэ байха. Ш\лэгшье hаа, драмашье hаа,туужашье hаа, романшье hаа хамаагуй, х\м\\ж\\лэн hургана ха юм.

Уран зохеолшо Александр Герценэй хэлэhэн \гэн\\д: «Yнгэрhэн \еынхиеэ г\йсэдээр мэдэржэ, м\нёёнэйнгёё саг ойлгожо абанабди; урдынгаа байдал г\нзэгыгёёр уудалжа, ерээдуйнгёё удхыень тайлбарилнабди; гэдэргээ хаража, урагшаа дабшанабди…» гэжэ бэшэhэн байна. Энэ сэсэн \г\\лэлые баримталан ургажа ябаhан залуу уетэн т\рэл арадайнгаа уран зохеол уншажа, еhо заншал сахижа, т\рэл буряад хэлэеэ \ргэжэ ябаха еhотой.

Усть-Орда тосхоной ажаhуугша, олзо эрхилэгшэ Дмитрий Тамбалеев энэ асуудал дээрэ \нинэй ш\\лбэрилдэг, hанаагаа зободог юм. Буряад хэлэеэ \етэн сасуутанайнгаа мэдэхын тула интернет соо «Буряад хэлэн – Усть-Ордада» гэhэн б\лгэм байгуулагдаhан юм. Богони болзорто т\рэл хэлэндээ hураха 250 шахуу х\б\\д болон басагад энэ б\лгэмэй хабаадагшад болоhон байна. Yдэр h\ниг\й эндэ залуушуул ёёрынгёё нютаг болон литературна хэлэн дээрэ харилсана, буряад хэлэн, т\\хэ, еhо заншалнууд тухай hонирхолтой хёёрёён\\дые ябуулна.

Энээнhээ гадуур 10 х\н\\д т\лбэритэ буряад хэлэнэй хэшээлдэ ябаhан. Бэлигтэй багша Ульяна Батудаева тэдэнэрые т\рэл хэлэнэй бэшэгэй д\рим\\дтэй, буряад дуунууд, арадай наадануудтай танилсуулаа.

Округой т\бэй ажаhуугша, врач-хирург Данил Наталинов залуушье hаа, ехэ г\нзэгыгёёр арадайнгаа т\\хэ, урайни еhо заншалнуудые мэдэдэг. Данил энэ б\лэгтэ \дэр h\ниг\й асуудалнуудта харюусажа, \етэн н\хэдёё буряад хэлэндэнь шадамараар hургаана. Эхирэд хэлэн дээрэ дуунуудые, оньhон \гэн\\дые, \рёёрн\\дые зурана. Бёё м\ргэл, буддын шажанай еhо гуримуудтай танилсуулна.

Эмшэнэй х\нгэн бэшэ х\дэлмэриин хажуугаар тухаяа оложо, эльгэ з\рхёёрёё буряад хэлэндээ сагаа \гэжэ байhан энэ залуу х\б\\н hайшаал магтаалда \нэхёёрёёл х\ртэнэ.

«Буряад хэлэн Усть-Ордада» гэhэн б\лгэм hонирхолтой уулзалга эмхидхэhэн юм.

Хабаадагшадай гуйлтаар Данил Наталинов буряад хэлэнэй бэшэгэй д\рим\\д, бёё м\ргэлэй еhо гуримууд тухай тон ойлгостойгоор хёёрэжэ \гёё. Залуушуул ехэ hонирхон шагнаhан байна. «Наян – Наваа», «Ноеолог» дуунуудые дуулалдаа, еохор хатарай нюусануудтай танилсаа.

Би буряад \ндэhэн хэлэеэ \ргэжэ, еhо заншалаа, еhо соонь хэрэглэдэг, буян хэшэгтэйгээр дасан дугангуудтаа ошодог, бёё м\ргэлэй еhонуудые д\\рэн сахидагби. Минии hанахада, манай т\рэл хэлэн алтаргана мэтэ гандажа, \нэн \гы болохог\й, дундархаг\й, муудахашьег\й, \нгэ з\hэеэ, сэсэгээ алдахаг\й, арадай гун ухаан сооhоо ерээд\йдэ шэнэ жэнхэни буряад аялга дуунууд зэдэлжэ м\ндэлэн гаража байха. Бидэ м\нёё \еын залуушуул х\шэр х\ндэ х\лгёётэй сагта ёёрынгёё т\рэhэн \ндэhэн буряад хэлэеэ, т\\хэ намтар домогоо, соел еhо заншалаа мартанг\йгёёр hэргээжэ, хамгаалжа, \ргэжэ, х\гжёёжэ ябаха еhотойбди. Бэрхэшээлэй дабаае сагаан сэдьхэлтэйгээр дабажа гараhан буряад арад «Горхонhоо эхилээг\й м\рэн байдагг\й, уг гарбалаа мэдэхэг\й х\н байдагг\й» гэжэ урайни хэлсэдэг байhан. Т\рэл арадайнгаа мянган жэлдэн\\дтэ сахиhан т\\хэ, домогые шудалха – манай зорилго! Т\рэhэн эжынгээ алтан буряад хэлые т\би дэлхэйдэ алдаршуулхаа оролдое!, – гээд Данил хэлэнэ.

–Гурбан чаас соо \ргэлжэлhэн энэ уулзалга мэдэгдэнг\й т\ргёёр \нгэршоо. Ехэ hонин юумэн\\дые мэдэжэ абаабди. Данил баранда ойлгостойгоор олон шэнэ юумэши маанарта \гёё, ехэ толгойтой, сэсэн х\н, мэдээг\й юумэниинь \гы. Бидэнэр \шёёшье золгохобди гэжэ хэлсээбди», – гээд залуушуул уулзалгын h\\лээр хэлээ hэн.

Би ёёрёё буряад хэлээр мэргэжэлтэншье hаа, энэ б\лэг соо олон аша туhатай, т\р\\н мэдээ дулааг\й юумэн\\дые абанаб. Ганса \тэлёёшэд т\\хэеэ мэдэдэг гээд hанагша hэм, харин залуушуулай г\нзэгыгёёр нютагайнгаа т\\хэ, аман зохеол тухай мэдээсэлн\\дые дуудажа, ехэ хужарлан, урмашан байнаб.

Байндайн залуушуул баhа ёёhэдынгёё буряад хэлэн дээрэ б\лгэмые байгууланхай. Тэрэниие ниитын ажаябуулагша Илья Хабеев эмхидхэжэ, эндэ \тэлhэн залууг\й барандаа эбтэйгээр нютаг хэлэн дээрээ харилсана. Усть-Орда тосхонhоо гарбалтай м\нёё Кемерово хотодо ажаhуудаг Лера Романова «Буряадаар хэлэе» гэhэн м\н лэ б\лгэмые вайбер соо бии болгоhон.

Округой т\бэй ажаhуугша Баярма Кириллова «Буряад хэлэе \ргэе!» гэhэн б\лгэм бии болгожо, м\нёё дээрэ тэрэ эгээл эдэбхитэй болоно. Эндэ буряадай гурбан можонуудай т\лёёлэгшэд сэдьхэлэй дулаанаар хоорондоо харилсадаг, олон hонирхолтой хёёрёён\\дые эмхидхэдэг юм.

Тиихэдэ округой буряад хэлэнэй багшанарай б\лгэм байгуулагдажа, т\рэлхи хэлэнэй багшанар хоорондоо д\тёёр харилсажа, hанаата болоhон асуудалнуудаа хэлсэдэг.

Иимэ т\рэл арадайнгаа саашанхи хуби заяагаар hанаашархадаг, буряад хэлэеэ \ргэжэ, мэдэжэ байhан х\б\\д басагадай байгаа сагта манай хэлэн, соел, т\\хэ хосорхог\й. Тэдэнэрэй сэдьхэл з\рхэнэйнь оеорто элинсэг хулинсагаймнай галхан hэрижэ байна ха юм даа.

Намжилма Цыденова