Ухаан бодолой х\гжэлтын эхин – т\рэл хэлэн м\н. «Т\рэлхи хэлэнэйнгээ х\сёёр х\н гээшэ б\хэжэдэг,далижадаг, арад т\мэнэйнгёё т\\хэ домогые, абари зангые, оюун ухаанайнь баялигые бэедээ шэнгээн абадаг», – гэжэ ородой агууехэ багша Ушинский хэлэhэн байдаг.

Дэлхэйн табан т\бидэ таража, г\рэн т\рэ боложо хубаарhан х\н т\рэлтэн хадаа нэн т\р\\н хэлээрээ илгардаг гээшэ. Аха д\\ д\тэрхы хэлэтэн нэгэ тээшээ боложо, хэлэ бэшэгээ, еhо заншалаа сахидаг байна.

З\гёёр манай агууехэ г\рэндэ ёёhэд хоорондоо харилсаха нэгэ ород хэлэн байна.

Энэ жэлэй эхиндэ Эрх\\гэй областиин болон Тыва Республикын гэгээрэлэй  Министерствэн\\дэй хоорондо «Русский язык» гэhэ федеральна тусхай программын   дэргэдэ  харилсаанай хэлсээн баталагдаhан. Программын гол зорилго ород хэлые х\гжёёлгэ, тэрэнэй заалгын hайн шанартай бололго юм. Харилсаанай дэргэдэ Эрх\\гэй багшанар Тыва Республикын аймагуудай эхин  класуудай болон ород хэлэнэй багшанарта     мэргэжэлээ  дээшэл\\лгын ехэ курсануудые эмхидхэhэн юм. 1735 багшанар hуралсал гараhан байна.  Харин эдэ \дэрн\\дтэ Тывагай   делегациин харюугай ерэлгэ \нгэрбэ. Тэрэнэй б\ридхэлдэ гэгээрэлэй министрэй орлогшо,ород хэлээр ахамад инспектор Елена Хардикова, ород хэлэ заалгын асуудалнуудаар лабораториин даагша Ольга Иргит, \ндэhэн hургуулиин  х\гжэлтын институдай ород хэлэ заалгын лабораториин ахамад эрдэмэй сотрудник Байлак Салчак, энэ эмхинэй бага эрдэмэй сотрудник Юлия Артас,  ород  хэлэнэй   комиссиин т\р\\лэгшэ Майгул Кабимулдинова гэгшэд оробо. Делегациин гэш\\д Эрх\\гэй гэгээрэлэй Министерство уригдажа, министрэй орлогшо Михаил Парфеновтой уулзажа, эрдэм hуралсалай талаар hонирхоhон асуудалнуудые з\бшэн, Эрх\\гэй багшанарай август hарада Тыва ошолгын hанамжануудаар хубаалдажа, хоер регионой хоорондохи    саашанхи харилсаан тухай хэлсээ юм.

Хоердохи \дэртёё Тывагай айлшад манай округто ерэhэн байна. Тэдэнэр Эхирэд-Булагадай аймагай Хёёрсын дунда hургуулида ошожо, ород хэлэнэй хоер хэшээлн\\дые хараба. Т\р\\шын хэшээл 4-дэхи класста «Правописание гласных и согласных в корнях слов, удвоенных согласных в корнях» гэhэн темээр Зоя Архиповна Артамонова \гэhэн байна. *урагшад урогтоо эдэбхитэйгээр  х\дэлжэ,  эрхим    мэдэсэн\\дые харуулба. Багшын бэлиг шадабариhаа олон юумэ дулдыдана. Зоя Архиповна тон харюусалгатайгаар хэшээлдэ бэлдэжэ, \хиб\\н б\хэндэ арга оложо,\рэ д\нг\\дые туйлана. М\н лэ энэ урогто \хиб\\д  буряад хэлэн дээрэ мэд\\лэлн\\дые зохеогоо.

6-дахи класста «Исконно-русские и заимствованные слова» темээр \нинэй д\й д\ршэлтэй багша Антонина Савельевна Хангуева хэшээл харуулаа. *урагшад хоер б\лэг болон хубаараад, хоорондоо м\рысэhэн байна.

Айлшадай hанамжаар, хэшээлн\\д \ндэр хэмжээн дээрэ \нгэрбэ. *урагшад ород хэлээр эрхим мэдэсэн\\дые  харуулаа.

Округой захиргаанда «Актуальные вопросы преподавания русского языка как неродного» гэhэн темээр регион хоорондын д\хэриг шэрээ \нгэрбэ. Энээнhээ урид Тывагай делегациие округой гулваа Марина Иванова угтан абажа, хёёрэлдёён \нгэрhэн байна.

Д\хэриг шэрээдэ Эрх\\гэй областиин гэгээрэлэй х\гжэлтын институдэй директорэй орлогшо Наталья Пономарева сугларагшадые мэндэшэлжэ, богонеор ерэhэн зорилгонууд тухайгаа дуулгаба.

Тывагай Республикын  гэгээрэлэй министрэй орлогшо Елена Хардикова т\рэл хэлэнэй талаар республикада ехэ х\дэлмэри ябуулагдадаг.    Ноябриин 1-дэ – тува хэлэнэй г\рэнэй hайндэр юм. 1-дэхи классhаа 11 х\рэтэр hурагшад ёёрынгёё хэлые шудалдаг гээд дуулгаба. З\гёёр эндэ ород хэлэ шудалалгаар бэрхэшээлн\\д гарадаг. Юуб гэхэдэ,  эндэ ехэнхиинь \ндэhэн яhатан ажаhууна. Ород хэлэ \зэлгёёр засаг ехэ анхарал хандуулна. Табан жэл соо ород хэлые заахаар хэлсээ баталагдаhан багшада Губернаторай нэгэ миллион Грант тогтоогдоhон юм.

Хэрбэеэ танай эндэ буряад хэлэеэ муугаар мэдэдэг hаа, манда ород хэлэ муугаар мэдэнэ гээд министрэй орлогшо тэмдэглэбэ.

Yндэhэн hургуулиин  х\гжэлтын институдай ород хэлэ заалгын лабораториин        даагша Ольга Иргит республика тухайгаа презентаци харуулан, ород хэлэ заалгын асуудалнуудта тогтобо.

М\н лэ д\хэриг шэрээдэ эдэбхитэйгээр Эхирэд-Булагадай аймагай багшанар хабаадажа, д\й д\ршэлёёрёё хубаалдаhан байна. Байтагай дунда hургуулиин ород хэлэнэй багша  Надежда Хамнаева hурагшадай ород хэлэндэ гаргадаг алдуунууд тухай ёёрынгёё д\ршэлhёё жэшээн\\дые хэлэбэ.

Булусын hургуулиин буряад хэлэнэй багша Наталья Евсеева т\рэл хэлэ    заалгын бэрхэшээлн\\д тухай айлшадта хёёрэжэ, hонирхоhон асуудалнуудта харюусаа.

Эрх\\гэй областиин гэгээрэлэй х\гжэлтын институдай этнорегиональна гэгээрэлэй кафедрые даагша Арюна Дармаева буряад хэлэ заалгын концепци бэел\\лэгдэжэ байhан тухай    дуулгаба.

Д\хэриг – шэрээдэ Эрх\\гэй областиин болон Тывагай эрдэм hуралсалай т\лёёлэгшэд хамтынгаа х\сёёр саашадаа ажал х\дэлмэри ябуулжа, хоорондоо нягта барисаатайгаар х\дэлхэ байhанаа мэд\\лбэ.

Намжилма Цыденова