Сагаалганда бэлэдхэл

Сагаан hарамнай,

Сагаалгамнай морилхонь,

Бар жэлээ

Бардамаар угтая!

Сагаалганай урда тээ гэртэхи, газаахияа арилгадаг, сэбэрлэдэг. Шэнын нэгэнэй хоер \дэр урда тээ, hарын 29-эй h\ни, дасан б\хэндэ хурал хурагдадаг. Тиигээд  «Д\гж\\бэ» болодог.

Д\гж\\бэ гээшэ орой дээрээ хохимой тархи шэмэгтэй 16 ехэ, бага сорнууд юм.

Сор - тэбхэр хабтагайда б\хэлэгдэhэн модон hаднаг.

Сагаан hарын шэнын нэгэнэй урда \дэрые б\т\\нэй   \дэр гэдэг.

Б\т\\ \дэртэ:

- зон архи тамхи уухаяа нарилдаг;

- шууяа, хэрэлдээ гаргахаг\й;

- х\\гэд эжытэеэ амтатай эдеэ хоол бэлдэлсэхэ;

- сагаан эдеэн табаг т\хеэрэлсэхэ;

- гэр б\лёёрёё б\хэлеэр мяхаяа, буузаяа шанажа эдихэ..

Бурхайнайнгаа урда:

- бурханаа, тахилаа hэргээхэ. Бурханай тахил \дэр б\ри hэргээгдэжэ байдаг гуримтай. З\\н гар талаhаа эхилжэ, баруун тээшэнь тахилаа шэнэлдэг. Yдэшэлэн тахилаа сэбэр газарта \ргэдэг еhотой. Yргэхэдёё баруун талаhаа эхилжэ \ргэдэг гээшэ. Тахил соо байhан аршаан ба з\йлн\\дээ \ргёёд, с\гсэеэ аршажа сэбэрлээд, уруунь харуулаад орхидог юм. Тэрэнэй хажуугаар сай, сэржэм, сагаан эдеэнэй дээжэ \ргэгдэдэг. Сагаан эдеэ \ргэхэдёё, б\хы хамаг амитад гэдэhээ б\ \лдэг, харин h\ ргэхэдёё, анганг\й ябаг гэhэн удхатай бшуу. Аршаан болоод эдеэ хоолой  з\йлн\\дые с\гсэ соо табидаг. Зула бадараадаг \ндэр х\лтэй багашаг аягатай амhарта наhата гээшэ. Бурханай урда тэг дунда табигдадаг томо наhатые голто гэдэг.

- 5 \нгын хадаг дэлгээхэ (ногоон, улаан, сагаан, шара, х\хэ);

- эдеэнэй дээжэ – сагаан эдеэн табаг, шанаhан б\\hэг табиха. Yшёё \бэлэй эхиндэ \\сэ хэхэдээ нари хэдэг байhан. Тэрэнь юуб? Yхэрэй \бс\\е ханшартайнь ехээр тайран абаад, тэрээн соогоо хабhа, hээр, з\рхэ, эльгэ, hэмжэ, хошхоног, г\зёёнэй д\рэ гэхэ мэтые хэжэ, тэрэнээ  зохидоор ореогоод, х\ргэдэг байгаа. Тэрэ нари гээшын \бс\\е абажа, hайса шанаад, хоёр газараар зурытар отолоод, бурханайнгаа урда табидаг hэн. Тэрэнь б\\hэг гэжэ нэрэтэй. Табяаша б\\hэгынь сагаа hарын хахадлатар тэндээ табяатай байха;

- зула бадарааха.

Б\т\\нэй \дэрэй \дэшэ зон *ама хуралда hуудаг. Балдан *ама – мори унаад ябадаг эгээл т\ргэн, хурдан, дары туhалдаг сахюусан. Сахюусан гэхэдээ, hахина гэhэн удхатай. Мори унаад, энэ т\биие нэгэ доро бултыень эрьежэ \рдидэг. *ама бурханай эрьежэ ябахада, бодоог\й, унтажа байhан х\н амиды зоной тоодо орохог\й.

Гэртээ \лэhэн зон:

- сагаан hарын шэнын нэгэнэй \дэр \\р сайгааг\й байхада бодоод, галаа т\лижэ, сайгаа шанаха;

- зула бадарааха;

- амhарта соо сог гаргаад, газаагаа х\нш\\ табиха;

- арса, санзай ууюулжа, сагаан эдеэн табагаа арюудхаад, х\нш\\дээ \ргэжэ хайлуулха;

- сэржэмээ (h\, сай, хара сай, архи) баhал арюудхаад, \ргэхэ еhотой;

- гэрэйнгээ хубсаhаар бэшэ,  харин сэбэр,  hайн хубсаhаяа \мдёёд, сэбэр газарта х\нш\\ табиха, сэржэмээ \ргэхэ.

Намжилма Цыденова бэлдэбэ