«Алтаргана-2018» гэhэн Б\гэдэ буряадуудай ехэ нааданай дэргэдэ «Буряад хубсаhан: Еhо заншал ба оршон саг» гэhэн хубсаhа зохеогшодой харалга \нгэрhэн юм.
Буряад Уласай, Yбэр Монголой, Агын болон Усть-Ордын тойрогуудай, Эрх\\ можын мэргэжэлтэ хубсаhа зохеогшод, хубсаhа зохеон байгуулдаг байшангууд, зохеохы б\лэг\\д, урлалай дээдэ гартан м\рысёёндэ хабаадаба.
"Заншалта хубсаhан" гэhэн заабарида Yбэр Монголой Цырендоржийн Цырегма лауреадай тоодо ороhон байна.
Шэнэхээн буряадуудай хубсаhанай коллекциие хаража байхада ехэ hонирхолтой байгаа. Yндэhэн хубсаhанайн- гаа илгаа тухай Шэнэхээн буряадуудай т\лёёлэгшэ Дашын Т\бдэнэй Арсалан маанарта хёёрэжэ \гёё.
Yни холын сагта ухамай ураар, зохид т\хэлтэйгёёр, \ндэhэн хубсаhанайнгаа гол баримтануудые алданг\й Шэнэхээнэй буряадууд hайнаар заншалта хубсаhаа сахижа шадаhан байна. Хубсаhаниинь агын буряадуудай хубсаhан- hаа балайшье ондоо бэшэ.
Саг \нгэрхэ б\ри элдэб шалтагаанhаа боложо, хубсаhа хунарайнь зарим з\йлн\\д ондоо болоhон. М\нёёнэй сагта Шэнэхээнэй буряадууд hамган дэгэл бэлээр оедог. Агын буряадуудай еhоор хамсын ба хормойн хуняаhа гараараа хунидаг, з\гёёр шэнэхээнэй буряадууд эбхэмэл хуняаhа хэдэг. Урдандаа хориин буряадуудай hамган дэгэл дээрэ таhама оедогг\й байгаа, харин Шэнэхээнэй буряадууд оедог болоо. Тэрэнь тууза гэжэ нэрэтэй. Yшёё татамал татааhанай - хормойн гоеолтын орондо хоер \нгэтэй хургы торгоор эсхэгдэhэн хоргой оено. Хамсыда оегдодог булуубшые Шэнэхээнэй буряадууд хамсын татааhан гэнэ. Татааhанай доогуурнь тууза, дээг\\рнь бейкэ оено. Дэгэл дээрээ ута сээжэбшэ \мдэнэ. *амган х\н гэзэгэн\\дтээ лентэн\\дые ба алтан гоеолтонуудые з\\нэ. Тэрэнь туйба гэжэ нэрэтэй. Гое hайхан хубсаhа хунараарнь, гоеолтоорнь эхэнэрэй хэды наhатайень, ямар hуудалтай, хадамтай байhыень мэдэдэг байгаа.
Буряадуудай эгээл эртэ урдын малгай юудэн гэжэ нэрэтэй байhан. Энэ малгай эрэш\\лшье, hамгадшье гоеходоо \мдэдэг заншалтай. Малгай шэгэбшэн\\дтэй, шэлэ х\з\\ень халхалха ара тээшээ хушуутаhан хубитай байгаа.
Хожомоо \ндэр оройтой малгайнууд бии болоо. Тойробшо малгайе хабар, намар, зунай уларилда \мдэдэг. Арhатайгааршье, арhаг\йгёёр- шье оежо болохо. Малгайн хуби б\хэниинь ёёрын удхатай: оройнь тэбэгые нарантай сасуулдаг, улаан залааhаань наранай элшэн\\д сасарна, оройдоо м\нгэн г\, али ш\рэ дэнзэтэй байха; малгайн сэнхир х\хэ орой х\хэ тэнгэри т\лёёлнэ; арбан нэгэн хушууниинь Хориин арбан нэгэн эсэгын тоогоор оегдонхой. Yнэтэ шулуугаар хэгдэhэн дэнзэ х\нэй зиндаае, эрхэ зэргые элирхэйлэн харуулдаг байгаа. Малгайнь hарабша Эхэ дэлхэйе тэмдэглэнэ.
Буряад-монголшуудай гутал х\нгэхэн, таарамжатай байдаг. Гуталаа сэмбээр, hэеыгээр, арhаар оедог, улыень арhаар уллан б\тээдэг hэн. З\\н буряадуудай гутал эрмэгтэй, хушууниинь шантагар. Гуталай хушуун болон т\рииень элдэб угалза, хээн\\дээр гоеодог.
Хубсаhанай шухала з\йлн\\дэй нэгэн б\hэ гээшэ. Б\hэ хадаа хоер гараа хажуу тээшэнь дэлгээн табиhанhаа хоер дахин \л\\ хэмжээнэй байха еhотой. Б\hэ эрэ х\нэй h\лдые шэмдэг хадань задагай хаядагг\й, заабол зангидадаг юм. Yхиб\\дээ айл б\лэ болохын тула т\рэлхидынь б\hэеэ андалдадаг заншалтай байhан.
Буряад хубсаhанай шэнжэ практическа удха шанараараа илгарна. Мориндо hуугаад ябахадань, газарта hуухадань, сагай уларилда таарамжатай зохид байгаа. Yшёё дэгэлэйнгээ энгэртэ элдэб бэлэгээ г\, али бээлэйн\\дээ хадаглаха аргатай бшуу.
Намжилма Цыденова
Авторай фото-зураг
| 
