Буряад хэлэ \зэлгын шэнэ арганууд

Апрель hарын h\\лшын \дэрн\\дтэ Усть-Орда тосхондо тойрогой буряад хэлэнэй х\\гэдэй сэсэрлиг\\д болон hургуулинуудай багшанарай эрдэмэй-методическа семинар хоер \дэрэй туршада \нгэрhэн юм. Тэрэнэй х\дэлмэридэ Буряадай г\рэнэй университедэй эрдэмтэд, Буряад Уласай т\рэл  хэлэнэй эрхим багшанар жэшээтэ хэшээлн\\дые харуулжа, манай багшанартай д\й д\ршэлтэеэ хубаалдаа. Тосхоной «Туяна» х\\гэдэй сэсэрлигтэ, гимнази-интернадта hонирхолтой хэшээлн\\д, элидхэлн\\д боложо, багшанар аша туhатай методическа заабаринуудые абаhан байна.

Семинар-практикумай эмхидхэгшэ – тойрогой \ндэhэн хэлэнэй таhаг байhан.

Таhагай дарга Вероника Харбанова багшанарые мэндэшэлхэдээ, март hарада тойрогой багшанарай бага б\лэг Буряад Уласай hургуулинуудта ошоhон. Д\й д\ршэлтэеэ андалдалгын   х\дэлмэри саашадаа \ргэлжэлхэ гээд хэлээ. Усть-Ордын тойрогой  206  hургуулиhаа  78-нь,  х\\гэдэй 96 сэсэрлигhээ 46-нь буряад хэлэ \зэнэ.  Шэнэ hуралсалай \шёё табан hургуулинууд, найман сэсэрлиг\\дтэ буряад хэлэн \зэгдэжэ захалха.

Буряад хэлэнэй багшанар т\рэл арадайнгаа дундаршаг\й баялиг болохо буряад  хэлэндээ дурлуулха, з\рхэ сэдьхэл х\дэлгэмэ уран зохеолойнь дээжэдэ х\ртёёхэ, элинсэг хулинсагайн- гаа хэр угhаа сахижа ябаhан еhо заншалнуудтай танилсуулха, аман зохеолой алтан дуhалнуудай г\нзэгы удха ойлгуулха нангин уялгатай х\н\\д ха юм.

Ямараар ажалаа т\сэблэжэ, хэшээлэйнгээ саг яажа хэрэглэжэ, классhаа гадуур  х\дэлмэри ямараар эмхидхэжэ hурагшадайнгаа hонирхолой ошые унтараанг\й, ёёhэдёё  эрдэм   шудалха дадал  шадабарииень дээшэл\\лхэ, зорилго табиха, тобшолол, ш\\лбэри  хэжэ hургаха гэhэн асуудалнуудта абтагдажа байдаг гээшэ.

Буряад Уласай эрхим буряад хэлэнэй багшанар Загарайн аймагай Асагадай hургуулиин буряад хэлэнэй багша Очир-Ханда Найдановна Нанзанова, Улаан-Yдын 29-дэхи буряад гимназиин багша Лхама Санжимитуповна Цыренова гэгшэдэй Усть-Ордын гимназида  \гэhэн жэшээтэ хэшээлн\\дые тойрогой буряад хэлэнэй багшанарнай ехэ hонирхон шагнаhан байна. Олон шэнэ  методикын аргануудтай багшанар танилсаа. 

– Энэ ажалдаа шэнэ арга боломжонуудые хэрэглэхэеэ оролдодогби. Юуб гэхэдэ, энэ сагнай виртуальна саг ха юм даа. Шабинараараа «тэдэнэй хэлэн» дээрэ хёёрэлдёёг\й hааш, шамайе хэншье  ойлгохог\й,  ниитын  «\лэгдэл» гэжэ тоолохо. Энээнhээ гадуур, манай соелые дэлхэйн олон арадуудай соелтой, хэлэнтэй харилсуулан харахада, х\\гэдэй  hонирхол татадаг. Гадна хэшээлдээ проектнэ, интерактивна, арсалдаанай, компьютерна  аргануудые хэрэглэхэдэ \хиб\\дэй анхарал дээшэл\\дэг. Эгээл  тиимэhээ  hурагшадайнгаа буряад h\лдыень дээшэнь \ргёёд, т\рэл хэлэнэй, уран зохеолой хэшээлн\\дэй бэшэ ондоо хэшээлн\\дhээ юугээршье дутуу бэшэ, \л\\ байхын тула, элдэб шэнэ аргануудые бэдэрэн, шабинартаа тааруулхые оролдодогби. Олон шатата технологи hурагшын эрилтэ хараадаа абан, багша ажалаа ябуулха еhотой гэнэ. Энээниие би з\бшёёнэб. Юуб гэхэдэ, «ниитын захил» гээшэмнай сагай эрилтэ болоно бшуу. Энэ технологиин еhоор, багша шабинарай абьяас бэлигые х\гжёёхэ, зохеохы ажалда дэбж\\лхэ, ажабайдалда тёёринг\й, ёёрын бодолтой, г\рэн т\рэдёё, \ндэhэтэн арадтаа хэрэгтэй, туhатай болохыень зоригжуулна, – гээд Лхама Цыренова маанарта хэлээ hэн.

М\н лэ манай багшанар БГУ-гэй  буряад  дээдэ hургуулиин эрдэмтэд Баирма Дамбиевна Цырендоржиева, Соелма Анандуевна Дашиева гэгшэдэй элидхэлн\\дые шагнаhан байна.

Хэшээлн\\дэй з\бшэн  хэлсэлгэдэ тойрогой багшанар Буряад Уласай эрхим багшанарай баян д\й д\ршэл  хубаалдан абабабди, ехэ удхатай, hонирхолтой, методикын талаар з\б хэшээлн\\д \гтёё гээд тэмдэглээ.  

Ургажа ябаhан  \хиб\\дтэ т\рэл хэлыень зааха талаар иимэ hэдэлгэ, оролдолго, хамтынгаа х\сёёр иимэ ехэ ажал х\дэлмэри хэжэ байhандатнай баярые  х\ргэнэбди. Т\рэл хэлэн, х\гжэг, \дэг, баяжаг, саашанхи \едёё   соелоо, хэлэеэ дамжуулжал  ябая даа  гэжэ Буряад ороной багшанар \реэбэ.

Намжилма Цыденова.  Авторай фото-зураг