М\нёёдэр Усть-Ордын  \ндэhэн арадай уран hайханай т\б 55 жэлэйнгээ ойн баярые тэмдэглэнэ. Энэ ушараар \ндэhэн арадай творчествын т\бэй т\\хэтэ хуудаhануудые тобшохоноор иранабди.

Урдахи зуун жэлэй 40-60 онуудта округой соелой эмхин\\дые байгуулгын эдэбхитэй х\дэлмэри ябуулагдаhан юм. 50 онуудай h\\л багаар 245 уран hайханай коллектив\\д тоологдоhон байна. З\гёёр буряад самодеятельность х\сэд х\гжёёг\й, юундэб гэхэдэ, мэргэжэлтэдэй дуталга, фольклорто х\сэд  анхарал хандуулагдааг\й. Тиимэhээ 1961 ондо соелой байшанай дэргэдэ округой  арадай творчествын Байшан эмхидхэгдэhэн байна. Тэрэнэй т\р\\шын директорээр Николай Ильич Кондрашкин томилогдоhон байгаа. Байшанай мэргэжэлтэд округто уран hайханай самодеятельностиин х\гжэлтэдэ ехэ хубитаяа оруулhан. 60-80 жэлн\\дтэ 16 арадай нэрэ зэргэн\\дтэй коллектив\\д бии болоhон байна. 1977 ондо арадай творчествын Байшанай дэргэдэ арадай дуу болон хатарай «Талын аялганууд» ансамбль байгуулагдажа, 1991 ондо мэргэжэлтэ статустай болоhон гээшэ.

Округто аман зохеолой коллектив\\дтэ анхарал хандуулагдажа, тэдэнэрэй тоо олошорhон юм. М\н хатарай, драматическа, вокальна кружогууд, агитбригаданууд    олоор бии болоhон.

Округой hайн дуратанай искусствын, арадай творчествын х\гжэлтэдэ ёёhэдынгёё хубитаяа  мэдээжэ соелой    ажаябуулагшад Л.Б. Бутуханова, В.П. Михайлова, Е.К. Ханхасаева, А.А. Арзаев, Л.М.Ханхасаева, Н.М. Мухин П.П. Хамутаев, В.Г. Цыбенов, З.Б. Бабинова болон бусад оруулhан байдаг. Тэдэнэрэй х\н  б\хэниинь  ехэ  бэлиг  талаантай ёёрынгёё хэрэгээ еhотойл мастернууд байhан.

Илангаяа 90 онуудай эхин арадай зохеон байгуулгын х\гжэлтэдэ эдэбхитэй байгаа. 1993 ондо уран олзоборилгын сектор эмхидхэгдэжэ, Ангара шадарай уран урлалай hэргээлгын болон х\гжэлтын федеральна программа бэел\\лэгдэhэн байна. Арадай дархашуул округой аймагуудаар эдэбхитэйгээр х\дэлжэ эхилбэ. Олон hонирхолтой семинарнууд эмхидхэгдэжэ, манай мастернууд Буряад орон руу ошожо, д\й д\ршэлёёрёё хубаалдажа эхилээ бэлэй.

1995 ондо  шэнэдхэн  байгуулга \нгэргэгдэжэ, хоер эмхин\\д бии болобо: округой арадай творчествын Т\б болон округой уран олзоборилгын Т\б.

М\нёё сагта хоер т\б\\д нягта холбоо барисаатайгаар х\дэлнэ. Хамтадаа элдэб янзын конкурс-фестивальнуудта хабаадана. 2005 ондо «Торгон зам» гэhэн т\р\\шын монгол туургата арадуудай уласхоорондын фестивальда амжалтатай хабаадаhан юм. М\н лэ уласхоорондын «Алтаргана» фестивалиин «Буряад костюм» гэhэн номинацида \ндэр hууринуудые эзэлhэн юм.

Эдэ жэлн\\дэй туршада заншалта арадай соел hэргээлгын х\дэлмэри ябуулагдажа, олон hонирхолтой хэмжээн\\д \нгэргэгдэжэ эхилээ. Энэ болбол уран зохеолшодой,   \льгэршэдэй  ойн  баярнуудта зорюулагдаhан \дэшэн\\д, уг гарбалнуудай, фольклорно hайндэрн\\д болоно. Сагаалганай \едэ заншалта «Дангина», «Гэсэр» гэhэн конкурснууд, «Кочевий предков древняя тропа» гэhэн можонуудай хоорондын аман зохеолнуудай коллектив\\дэй м\рысёён, «Буряад х\нэй нэгэ \дэр» гэhэн областной конкурс, «Байгалай сууряан» гэhэн регион хоорондын этно-рок фестиваль, «Сэдьхэлэйм  аялга» гэhэн буряад эстрадын дуунуудай, «Хатарай орондо»,   «З\жэглэмэл хабар» гэhэн окружной конкурснууд \нгэргэгдэнэ.

Тиихэдэ округто ажаhуудаг бусад \ндэhэн арадуудай hайндэрн\\д hонирхолтойгоор \нгэргэгдэдэг. Жэшээлхэдэ, «Дожинки», «Бульбяш» гэhэн белорус, «Гусиное перо», «Сабантуй» гэhэн татар, «Зелунэ швинта», «Мажанна» гэhэн поляг,«Y\ри hара» буряад, «Масленица», «Троица» гэhэн  ород hайндэрн\\д болоно.

«Сур-Харбаан»  гэhэн  буряад арадай hайндэрэй соелой программые округой арадай творчествын т\б бэлдэдэг гээшэ. З\жэглэмэл харуулгын темэн\\д жэл б\хэндэ hэлгэгдэдэг. Т\бэй х\дэлмэрилэгшэдэй ехэ оролдосоор, бэлиг шадабаряар зунай найр наадан, \нэхёёрёёл, арадай hайндэр болоно.

Округой арадай творчествын т\б хореографическа, театральна, аман зохеолой коллектив\\дтэ методическа туhа з\бшэлн\\дые \гэжэ, hонирхолтой семинарнуудые эмхидхэдэг юм.

Т\бэй мэдээсэлэй таhагые даагша Марина Шабаевагай хэлэhээр, м\нёёдёё округто 80 соелой эмхин\\д, тэдэнэй тоодо 1066 нэгэдэлн\\д, х\\гэдэй 615, залуушуулай 187 нэгэдэлн\\д тоологдоно. Эгээл олон 226 хатарай,267 хоровой, з\жэгэй 118, аман зохеолой 118. Б\хыдёё 781 х\н\\д х\дэлнэ.

Уран hайханай т\бтэ гурбан таhагууд эмхидхэлэй-методическа, арадай уран бэлигэй, мэдээсэлэй-техническэ бии юм.

2014 ондо т\бэй дэргэдэ «М\нгэн ш\рэ» гэhэн аман зохеолой кружог байгуулагдаа. Жэл болоод, «Номин» гэhэн хатарай-аман зохеолой б\лэг бии болобо.

Усть-Ордын \ндэhэтэ арадай уран hайханай т\б шэнэ проектн\\дээр, шэнэ уран зохеолгын туйлалтануудаар  т\\хэеэ \ргэлжэл\\лнэ. Энэ хадаа «Традиции предков в новый век» гэhэн соелой-аяншалалгын проект, «Бурятская усадьба» гэhэн этно-тур,  «Культурно-досуговый объект – Юрта», «Под синим вечным небом» гэhэн гэгээрэлэй проект. Россиин Президентын Грантада «*ээр шаалган» гэhэн регион хоорондын соелой hайндэр, федеральна зорюута программада орохо «Эхо Байкала» гэhэн регион хоорондын этно-рок фестиваль, «Кочевий предков древняя тропа» гэhэн регион хоорондохи аман зохеолой коллектив\\дэй конкурс.

М\н лэ арадай уран hайханай т\б ёёhэдынгёё хэблэлэй продукци \ргэдхэнэ. *\\лэй \едэ «Таабаринууд», «Yреэлн\\д», «Оньhон \гэн\\д» г.м., аман зохеолой экспедицин\\дэй д\нг\\дээр согсолборилгонуудые  гаргаhан байна.

Усть-Ордын \ндэhэн арадай уран hайханай т\бые бэрхэ х\тэлбэрилэгшэ Вероника Харбанова толгойлно. Ажалдаа тон харюусалгатай, м\нёё сагай эрилтээр х\дэлдэг мэргэжэлтэд Антонида Ажунова, Марина Шабаева, Екатерина Алтаева, Антонина Нагослаева, залуу халаан  Баирма Хаптанова, Ирина Молоткова, Динара Сабирова, бухгалтер Александра Имехеева, ажахые даагша Александра Ангараева, жолоошон Александр Ощепков гэгшэд болоно.

Энэ \дэр \ндэhэн арадай уран hайханай т\бые амаршалхаяа Буряад оронhоо, Эрх\\гэй болон округой аймагуудhаа х\ндэтэй айлшад ерэбэ.

Тэдэнэр «Традиционная  культура: преемственность и трансляция» гэhэн эрдэмэй-практическа конференцидэ болон баяр еhололой хэмжээ    ябуулганда хабаадаха.

Табин табан  жэлэй ойн баяраар Усть-Ордын \ндэhэтэ арадай творчествын т\бые хани халуунаар амаршалан, угсаата арадайнгаа уран бэлигые хододоо т\\рээн, нэгэтэ бариhан жолоогоо алдааг\й, \шёёл олон дабаануудые гаталжа, шэнэ hонирхолтой хэрэг\\дые бэел\\лжэ байхыень х\сэел даа!

Намжилма Цыденова. ЦНТ-эйн архивhаа фото-зураг