Нютагаймнай элитэ уран зохеолшон

Манай «Усть-Ордын \нэн» сониной дэргэдэ урдахи  зуун жэлэй табяад  онуудаар литературна нэгэдэл байгуулагдаhан байна. Тэндэhээ зохеохы ажаябуулгаяа буряадаймнай элитэ уран  зохеолшод, поэд\\д эхилhэн юм. Тэдэнэрэй дунда Матвей Осодоев болоно.

Матвей Михайлович – прозаик, Оhын аймагай Yлеэ нютагай урагшаа хараhан Yхэр Манхай, хойшоо хараhан Yдэгэ Бэлеэн гэжэ тахилгата хада уулануудтай,  х\йлэн х\хэ буха уряатай Булгад угсаатанай Обогоной Онхоодой яhанай Михаил Алексеевич Осодоевой 8 \хиб\\тэй \нэр баян б\лэдэ табадахи х\б\\ниинь боложо, алтан дэлхэйдэ м\ндэлhэн юм.

Yльгэршэдэй т\\рээдэгэй еhоор, буряад арадай суута \льгэрэй Гэсэр баатар энээг\\р ябаhан байгаа. Д\тэ шадархи уула г\бээн\\дhээ таhархай газарай г\н дундаhаа тобойжо гараhан хада энэ нютагай тэг дунда холоhоо харагдадаг. Гэсэрэй номо годлиин зэбын дуунай зэдэлээнhээ дорьбожо, энэ хада бии болошоhон юм ха гэжэ хёёрэлдэдэг. Ушар иимэhээ \леэгэйхид арадай  баатарай нэрэ  солодо хабаатай байhандаа омогорходог лэ. Yндэhэн арадайнгаа \льгэр домогуудтай бага балшар наhанhаа танилсаhан, мэдээжэ зохеолшодой б\тээлн\\дые уншаhан, шудалhан х\б\\хэн буряад хэлэндэ дурланг\й яаха hэм даа.

Матвей Осодоевой бага балшар наhан дайнай хатуу шэр\\н жэлн\\дтэй тудалдаhан байгаа. Тиигэжэ тэрэ юhэтэйдёё нютагайнгаа эхин hургуулида hурахаяа оробо. Удаань hуралсалдань хэдэ дахин забhарлалнууд боложо, 1956 ондо Бэлшэрэй дунда hургуули д\\ргэжэ, болбосоролой аттестат абаа hэн.

Энэ г\лмэр наhанайнгаа гашуудалта, мартагдашаг\й хаhа тухай тэрэ хойшодоо «Yhёё хиhаан» («Заха холын заямхада») гэжэ г\нзэгы хурса удхатай уянгата туужа бэшэhэн юм. Тус зохеолойнь образуудай бодото уг эхэнь уран зохеолшын нютагай зон байгаа. Эдир адуушанай ажабайдалые зураглан харуулалга хадаа хоорондоо нягта холбоотой хоер хуби заяанай, тусхайлбал, номой герой болон авторай хуби заяанай таhаршаг\й холбоотой байhаниинь элеэр харагдана. Багша Дарима Бадуевна, бригадир Яабагшан, моришон Намсарай, \хэршэн Балта болон бусад геройнуудайнь хэдhээ hабагша татан абтаhые нютагайхидынь танидаг, тэдэ  м\нёёшье ажаhуудаг юм.

Тэрэнэй  hургуулиин hурагша байхадаа бэшэhэн т\р\\шын ш\лэг\\д, статьянууд, зураглалнууд «Знамя Ленина», «Усть-Ордын \нэн»гэжэ аймагай, тойрогой сонинуудта толилогдодог байгаа. Ажалайнгаа намтар «Адууша Yлеэ» колхоздо эхилээ, эндэ ниитын ажалда, уран hайханай х\дэлмэридэ эдэбхитэйгээр хабаадана.1958 ондо эдэбхитэй х\дёё бэшэгшэ Матвей Осодоев «Усть-Ордын \нэн» гэжэ тойрогой сониндо х\дэлхёёр уригдаба. Эдэ жэлн\\дтэ Эрх\\ хотодо \нгэрhэн залуу ба эхилэн бэшэгшэдэй областной конференцидэ хабаадаба.

1960 ондо М. Горькиин нэрэмжэтэ Москвагай Уран зохеолой институдта  hурахаяа оробо. Д\\ргэhэнэйнгээ h\\лдэ «Буряад \нэн» сониндо, Буряадай номой хэблэлдэ х\дэлhэн юм. «Ашын бэлэг» (1967), «Халуун нажар» (1969), «Ууган х\б\\н» (1972), «Заха холын заямхада» (1975), «Барш\\дхын д\\хэй» (1978) гэжэ рассказ, туужануудай номууд, «Уг изагуур» (1979) гэжэ ш\лэг\\дэй суглуулбари гараа. Ород хэлэн дээрэ «Современник» хэблэлдэ «На отшибе» (1975), «Зов» (1982) гэhэн туужануудайнь номууд хэблэгдээ hэн.

«Нютаг зонойм заяан» гэжэ туужань Матвей Осодоевой зохёохы ажалай дээжэ болоно гээд тэмдэглэлтэй. Энэ хадаа тэрэнэй эгээл ехэ, h\\лшынь туужа болоно гээшэ.

Матвей Михайлович Осодоев – СССР-эй Журналистнуудай холбооной гэш\\н, 1976 онhоо СССР-эй Уран зохеолшодой холбооной гэш\\н.

Бэлигтэй уран зохеолшын дурасхаалда  зорюулагдаhан хэмжээ ябуулганууд т\рэл нютагтань \нгэргэгдэжэ байдаг.

Намжилма Цыденова бэлдэбэ