Ходорhон неделидэ Усть-Орда тосхондо СССР-эй, РФ-циин, Бурятиин г\рэнэй болон политическэ мэдээжэ  ажал ябуулагша Мария Михайловна Сахьяновагай т\рэhёёр 120 жэлэй ойдо зорюулагдажа, Усть-Ордын Буряадай округой олониитын суглаан \нгэрёё hэн.

Байгал шадарай буряадуудай ниитын Соведэй т\р\\лэгшэ Климентий Хабитуевай оролдолгоор энэ суглаан эмхидхэгдэhэн байгаа. Округой захиргаанай ажал ябуулга хангаха талаар таhагай ноен Вениамин Хингеев, «Усть-Ордынское» МО-гой гулваа Евгений Бардаханов, Оhын районой, тодоор хэлэбэл, Мария Сахьяновагай т\рэhэн Бэлшэр hууринhаа т\лёёлэгшэд уригдаhан байгаа. Буряад оронhоо айлшад, тэрэ тоодо буряад арадай конгрессэй президент Александр Цыденов ерэhэн юм. Суглаанай х\дэлмэридэ юридическэ эрдэмэй доктор  Сергей Босхолов  хабаадалсаба.

Yгэ хэлээшэдэй х\н б\хэн Мария Михайловна тухай ёёрынгёё талаhаа тодоор хёёрэжэ \гэхэдёё, Совет засагай ба Совет г\рэнэй тогтолгодо Мария Сахьяновагай аша габьяаеньтэмдэглэhэн юм.

– Мария Михайловна Сахьянова – Агуухэ Октябриин Социалис Революциин хабаадагша. Буряад арадай г\рэнэй тогтолгодо, Буряад-Монголой АССР-эй ажахын болон соелой талаар х\гжэхэдэ ехэ хубитаяа оруулаа, 1924-1929 онуудта Буряадай ВКП(б)-эйн обком толгойлоо.  Социализмын  хараануудта, hайн hайхан хэрэгтэ ба \нэн сэхэ ябуулгануудта  б\хы х\сэ шадалаа зорюулhан. Мария Сахьянова, Данкода мэтэ,    бултаниие  хойноо дахуулан ябаа... Ерээд\й \етэнэй hажаажа жэшэхээр ажаhууhан лэ. Иимэ хурса х\н\\д олон бэшэ, манай арад зоной ашаг туhада хэhэн хэрэг\\дынь мартагдашаг\й м\нхэ, – гээд Климентий Хабитуев хэлээ бэлэй.

Суглаанай \едэ Александр Цыденов Буряад Республикын Правительствын х\тэлбэрилэгшэдэй, Арадай Хуралай, конгрессэй талаhаа амаршалгын бэшэг\\дые барюулhан байгаа. УОБО захиргаанай х\тэлбэрилэгшэ Марина Ивановагай нэрэhээ Вениамин Хингеев амаршалгын \гэ абажа хэлэhэн.

Бэлшэрэй музейн директор Виктор Кузьмин, Ангара шадарай буряадуудай Соведэй гэш\\н Филипп Балтухаев гэгшэд буряад Марусиин, али ондоогоор нэрлэбэл, Посейдоной (ёёрынгёё \едэ тэрэниие тойроhон д\тынь х\н\\д Мария Михайловнае иигэжэ нэрлэгшэ бэлэй) т\рэл нютагтайнь холбоотой ажабайдалайнь шухала баримтануудые болон дурасхалнуудые хёёрэжэ \гэбэ.

Сергей Босхолов иимэ суглаануудта залуу \еын х\н\\дэй хабаадажа байхаар х\сэбэ. Заал соо  агуу революционерка Сахьяновагай т\\хэ мэдэдэг аха захын х\н\\д hууна, харин ургажа ябаа залуу \еын х\н\\д \гы, тэдэнэр уригданаг\й гэжэ тэрэ тэмдэглэбэ. Хойто суглаанда эмхидхэгшэд энээндэ анхаралаа хандуулха еhотой гэжэ дурадхаhан юм. Профессорой энэ х\сэлынь булта hайшаажа дэмжэбэ.

Ходорhон энэ суглаанай д\нг\\дээр хабаадагшад тодорхой дурадхалнуудые  оруулба. Эдэнэр нютагай энэ эхэнэрэй дурасхал м\нхэж\\лхэ талаар тааруу хэмжээн\\дые абаха гэжэ Оhын районой захиргаанда дурадхаhан юм. Бэлшэртэ нэгэ \йлсэ М.М. Сахьяновагай нэрээр нэрлэгдэнхэй. Ёёрынгёё \едэ Сахьяновагай нэрэмжэтэ совхоз бии байhан. М.М. Сахьяновагай  ба тэрэнтэй хамта ажал ябуулагшадай наhанай ба ажал тухай ном хэблэхэ гэhэн х\сэл хэлэгдэбэ.  Иимэ дурадхалтайгаар Эрх\\гэй областиин Губернатор Сергей Левченкодо хандаха болобо. Хабаадагшад Буряад Республикын ба буряадай хоер округуудай экономическа ба соелой х\гжэлтэдэ, буряад арадай г\рэнэй тогтолгодо М. Сахьяновагай сэгнэшэг\й ехэ хубитые тэмдэглэжэ, районуудай hургуулинуудта, \йлсэн\\дтэ тэрэнэй нэрэ з\\жэ, мэдээжэ большевичкын нэрэ м\нхэр\\лхэ гэжэ дурадхагдаhан юм.

Сильвия Алхансаева