Ямаршье х\дёё hууринай нэрэ ёёрын т\\хэтэй. Х\дёё hууринуудай болон тосхонуудай нэрэн\\дые тодорхойлжо бэшэхэнь ехэ hонирхолтой, юундэб гэхэдэ, хэзээ урдын урда нэрлэгдэжэ, ёёрын нюусатай ха юм.

Боохоной аймагай т\б болохо Боохон тосхоной бии болоhон тухай хоер ондоогоор хэлсэдэг.

– Хоер зуун жэлэй саана Забайкалиин Аргуньhаа буряадууд Yдэ   м\рэндэ н\\жэ ерэhэн байгаа, м\нёёнэй Боохон тосхон hуурижана. Yльгэрэй еhоор, hуурин Аргунский гэжэ нэрлэгдэhэн байгаа. Аргуншуулда х\б\\н т\рэбэ, тэрэ х\б\\ндээ Заяаша гэhэн нэрэ \гэбэ. *\\лээр тэрэ х\б\\н ехэ бёё болоо, эди шэдитэй арга мэхэтэй болохо, гайхалтай юумэн\\дые хэдэг hэн. Тиигэжэ «Бёё-хаан» гэжэ нэрлэгдэhэн юм. Заяашиин наhа бараhанай h\\лээр Аргунский hуурин Боохон гэжэ, харин хадань Бёёгэй (Шаман-гора) гэжэ нэрлэгдэhэн юм. Теэд ондоо \льгэр домогой еhоор, Хошунай баруун талада аршаан урдадаг байгаа, харин энэ хадын хормойдо ехэ hалаатай хуhан модон ургадаг. Буряадууд аршаанhаа уhа абажа уухадаа, энэ модо залаалдаг байгаа. Тиигэжэ энэ модоео «Бёё хуhан» гээд нэрлэдэг. Харин ород хэлэндэ оруулхада Бохан гээд хэлэгдэнэ, – гээд Боохон тосхоной х\дёё hууринуудай хоорондохи библиотекын директор Анна Сергеевна Боргоева хэлэбэ.

Аршаан, \нэхёёрёёшье, х\н\\дые аргалжа, туhалдаг байгаа. Энэ аршаанай уhанда \бшэн х\н\\д ерэжэ, тогооной архяар Заяаша баабайдаа  м\ргэл   хэжэ,  уhаар  шархануудаа угаажа, шабараарнь  дулаасуулhан жэн (компресс) хэдэг hэн. Аршаанай уhан гэрэй малдашье туhатай бэлэй. 1890 он х\рэтэр нангин хададаа эндэхи ажаhуугшадынь мореор, хонеор тайлга хэхэ, нангин шулуундаа, аршаандаа м\ргэл хэдэг hэн. Энэ тайлгандаа х\н\\д хаа хаанаhаа ерэжэ, олоороо суглардаг, моридоо урилдуулха, х\сэ шадалаа туршаха байгаа. Харин Сибирь шэнжэлэгшэдэйшье анхарал энэ татаhан юм.

Хуушанай \льгэр домог ехэ гоеор хэлэгдэдэг, теэд алишье талынь з\б гэжэ тооломоор байна.

Людмила Буяхаева