В.Р. Урбаева

Сагаан hарын заншалые нютаг б\хэндэ ондо ондоогоор, ёёрын еhо гуримаар сахидаг. Агын тойрогой Могойтын аймагай Сагаан Шулуута нютагhаа гарбалтай, м\нёё Баяндайн аймагай Гахан hууринай ажаhуугша Вера Раднабазаровна Урбаева Сагаалганаа хайшан гээд угтадаг бэ гэжэ хёёрэжэ \гэбэ.

– Манай багада Сагаалган хадаа \ргэн дэлисэтэйгээр, hонирхолтойгоор \нгэрдэг байгаа гэжэ hанагшаб. Совет \едэ хорюултайшье байжа болоо, тиибэ яабашье хэнhээшье айнг\йгёёр б\т\\ \дэр гунгарбаа сооhоо hахюуhаяа гаргажа, Бурханда дэлгэгдэхэдэнь, h\рёётэй юумэн гэжэ ойлгодог байгаабди. Би с\гсэн\\дые ялагар болоторнь аршагша hэм. Эжынгээ тахил шэнги сэбэр арюун байха еhотой, ганса би бэшэ, б\хы амиды амитад амгалан ажаhууг лэ гээд зальбарха хэрэгтэй гэжэ хэдэдэгые тон hайнаар хадуугааб. Сагаалганаа угтахадаа, шэнэ табаг зохеожо, бурханда табидаг. Тиихэдээ бидэндэ, бишыхан х\\гэдтэ, тэрэ хуушан печени, шэхэр хубаажа \гэдэг бэлэй.

Б\т\\ \дэрэй заншал

Б\т\\ \дэр нэгэшье х\н айлаар, \йлсёёр зайнг\йгёёр, бурханайнгаа урда сагаан табаг эдеэгээ, нэрэтэй мяхаяа шанажа табидаг бэлэй. Бурханай урда табигдаhан мяхан долоон хоногой туршада байха еhотой. Нэрэтэ мяхан ганса бурханай урда бэшэ, м\н шэрээдэшье томо гэгшын сэмгэтэй мяхан табигдадаг юм. Энэ нэрэтэ мяхаяа эртэ намарhаа эхилээд \\сэеэ хэхэдээ, аминдань Сагаалганайнгаа hайн- дэртэ гээд зорюута хадагалдаг hэн.

Золгохо еhо

Сагаалганай \дэр эжы абамнай \глёёг\\р эртэ бидэнээ hэрюулхэ. Тиихэдэнь х\гшэн \бгэн эжыгээ ошожо золгодог байгаабди. Х\\гэд олон дээрэhээ м\рысёён шэнги хэнhээшье урид ошожо золгохо гэжэ оролдодог бэлэйбди. Бидэнэй ошоходо, х\гшэн \бгэн, эжымнай газаагаа галаа т\лижэ hан бадарааhан, h\нэйнгёё, сайнгаа, сагаан табаг эдеэнэйнгээ дээжые \ргэн, дэлхэйнгээ бурхан сахюусадтаа \ргэhэн х\леэжэ байдаг hэн. Ошоходоо, тэрэ ууяжа, бадаржа байhан hан гурба тойроод, гэртэ ородог hэмди. Газааhаа гэртэ ороходоо, нэн т\р\\н бурханда ошожо м\ргэхэ еhотойш. Тэрэнэй удаа х\гшэн \бгэндёё, х\гшэн эжыгээ золгодог hэмди. Гэртэ ороходоо, тон т\р\\н бурханда ошожо м\ргэхэ, гэнтэ энд\\ржэ, “мэндээ” гээ hаа, хараалгуулхаш, “юундэ бурханайнгаа урда м\ргёёг\й аад, бидэнтэй мэндэшэлсэбэд” гэдэг hэн. Бурханhаа урид мэндэшэлсэжэ болохог\й hэн.

Золгоходоо эжы абамнай ехэнхи ушарта гэртэхинээ саарhан м\нгёёр золгодог байгаа. М\нёё харахадаш, дэлг\\ртэ б\хы юумэн элбэг байдаг болоhон дээрэhээ элдэб бэлэг\\дые баридаг болонхой. Тэрэ \едэ ганса м\нгёёр золгодог байгаа. Тиихэдээ гербээрнь дээшэнь харуулжа баряад лэ, хоер гарыень тохоногhоонь д\нгэжэ, “Мэндэ амар!” гэдэг hэмди. Урдаhаамнай бидэндэ гое hайхан \реэл хэлэхэ, тэрэ \реэлээ хэлэжэ д\\ргэтэрнь байхаш, тогтоожо абахаш, теэд бидэ, х\\гэдтэ, шэхэр, м\нгэ \гэхэдэнь лэ, х\хюутэйн\\д байгаа аабзабди.

Туулмагуудые баряад, х\ршэн\\дтээ сагаалжа ороходошни, жэхэрн\\дые \гэхэ, айл б\хэндэ ороhоор байтар, д\\рэн туулмаг бологшо hэн.

М\нёё золгохо еhо hэргээгдэжэ байна. Улаан-Yдэ хотодо «Золголго» гэhэн еhо гурим Сагаалганай т\р\\шын \дэр \нгэрхэ гэжэ дуулаад, ехэ урматайб. Залуушуул аха захатанаа х\ндэлхэ еhотой.

Хии моримнай дээг\\р хиидэг лэ!

Хоердохи \дэрынь булта хии мориео хиидхэдэг hэмди. Хии мориео \лгэхэ, хиидхэхэ з\г\\д гаргаатай дээрэhээ, булта ёёр ёёрынгёё з\гтэ ошожо, хии мориео хиидх\\лдэг бэлэйбди. М\нёё би дасан ошожо, бултандаа хиидх\\лнэб.

Гое гэгшын найр наадан hарын туршада хаа-хаанаг\й зугаатайгаар, х\хюутэйгээр \нгэрдэг ха юм. Манайшье нютагта \ндэр хэмжээндэ энэ hайндэрёё \нгэргэхэ гэжэ оролдодог.

Гахан нютагта \ни удаан ажаhуужа байхадаа, м\н лэ урданайнгаа заншал сахижа, \ри х\\гэдтээ, ашанартаа дамжуулан байдагби. Сагаан hарын т\р\\шын \дэр эжынгээ буряад дэгэлые \мдэжэ, найр нааданда ошохоео т\хеэрнэб.

– Танай нютагай еhо заншал мэдэхэ болобобди. Танда hайниие х\ргэжэ, гарахаяа байhан Гахай жэлдэ б\хы hанаhан хэрэг\\дтнай бурханай номоор амжалтатай б\тэжэ байхань болтогой!

– *айн даа. Yреэл тогтог!

Намжилма Цыденова хёёрэлдэбэ